Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti oziq-ovqat sanoati mashina va

Topshiriq.
 
Yangi texnika joriy etilishi munosabati bilan ishchilarning 
o‗rtacha yillik sonidan, mehnat unumdorligi oshishidan olinadigan va ish 
haqidan nisbiy tejam hisoblansin. 
Masala
. 
Shisha idishdagi konservalarni sterilizatsiya qilishda ularni 
avtoklav to‗rlariga joylashtiriladi. Keyingi vaqtlarda tubi ko‗tariladigan 
avtoklav to‗rlari qo‗llana boshladi, bu esa ishchilarning jismoniy 
mehnatini yengillashtirdi va mehnat unumdorligini oshirdi. Avtoklav 
to‗rining yangi konstruksiyasi joriy etilganiga qadar ishchilarning kunlik 
ishlab chiqarish me‘yori 11 ming banka edi 1-58 -250; yangi konstruksiya 
joriy etilganidan keyin 24 ming bankaga etdi. Bir yilda zavodda 40 tub
konserva ishlab chiqariladi. Bu 61520 ming 1-58-250 bankaga to‗g‗ri 
keladi. Ish vaqti balansi bitta ishchiga yiliga o‗rtacha 241 ish kunini tashkil 
etadi. Ishchilar ishlab chiqarish me‘yorini o‗rtacha 103,8% ga bajardilar, 
ish kunining davomiyligi 8 soat. Ko‗rib chiqilayotgan operatsiyada ishni 2-
razryad bo‗yicha tariflanadi; soatlik tarif narxi - 550 so‗m. Qo‗shimcha 
to‗lovlar va mukofotlar tarif ish haqining 25 % miqdorida to‗lanadi, 
qo‗shimcha ish haqi esa asosiy ish haqining 6, 1% ini tashkil etadi. 
Avtoklav to‗rining yangi ko‗rsatkichlari aniqlansin.
Yechish.
1. Bankalarni qo‗lda joylashtirish bo‗yicha yillik rejani 
bajarish uchun ishchilarning o‗rtacha yillik soni (Ch
o‗r
) ni aniqlaymiz. 
Hisoblash quyidagi formula bo‗yicha bajarilsin: 
Ch
o‗r
=100

K
y
/ (N
im 

B

P
m
), (7.1) 
bu yerda K
y
-yillik ish hajmi, banka hisobida; 
B - bitta ishchiga yiliga o‗rtacha ish vaqti balansi, kunlar; 
P
m
-ishchilarning ishlab chiqarish me‘yorlarini o‗rtacha bajarishi, %. 
Bu holda Ch
o‗r
= 22,3 odam 100x61520/(11x241x103,8) 
2.
Texnik yangilik joriy etilgandan keyin xuddi o‗sha operatsiyada 
band bo‗lgan ishchilarning o‗rtacha yillik sonini aniqlaymiz. 
1-formuladan foydalanib hisoblasak, Ch
o‗r
=10,2 odam bo‗ladi: 
100x61520(24x241x103,8). 

---

33 
3.
Ishchilarning o‗rtacha yillik sonidan tejam E
ich
=12,1 odam bo‗ladi 
(22,3-10,2). 
4.
Texnik yangilik joriy etilgandan keyin shu operatsiyada mehnat 
unumdorligining oshishi (P
TR
) ni hisoblaymiz. Hisoblashni quyidagi 
formula bo‗yicha bajaramiz: 
P
TR
=E
ich
x 100/(T
ch
- E
nch
) (7.2) 
bu yerda T
ch
- sanoat ishlab chiqarish xodimlarining umumiy soni, odam. 
P
TR
=118,6%=12,1x100/(22,3-12,1) 
Texnik yangilik joriy etilganiga qadar yillik ishlar hajmi hisobida 
ko‗rib chiqilayotgan operatsiyada sermehnatlilikni aniqlaymiz. U
 
5592,7 
odam-kunni tashkil etadi (61520/11). 
5.
Texnik yangilik joriy etilgandan keyin operatsiya bo‗yicha yillik 
ishlar hajmi uchun sermehnatlilik 2563,3 odam-kun bo‗ladi (61520/24). 
6.
Texnik yangilik joriy etilgandan keyin mehnat sarfidan tejam 
3029,4 odam/kun bo‗ladi (5592-2563,3). 
7.
Kunlik tarif stavkasini hisoblashdan 4400 so‗mni olamiz 
(550x8=4400 so‗m). 
8.
Ishlab chiqarishga texnik yangilik joriy etilishi natijasida tarif ish 
haqidan tejamni aniqlaymiz. 13329360 so‗mga teng (4400x3029,4). 
9. Ish haqidan tejamni aniqlaymiz: 
tarif ish haqiga to‗lovlar va mukofotlar hisobiga 3332340 so‗m 
(13329360x0,25); 
asosiy ish haqi hisobiga - 16661700 so‗m (13329360+3332340); 
qo‗shimcha ish haqi hisobiga - 1016363,7 (16661700x0,061). 
11. Ish haqidan umumiy tejam 17678063 so‗mni tashkil etadi 
(16661700+1016363,7).