Islom ta’limoti. Islomning asosiy oqimlari va yo‘nalishlari. Islomning asosiy diniy huquqiy maktablari

Islom quyidagi mollardan zakot olishni tayin qilgan:

1. 
   Tilla, kumush, qog’oz pullaridan;
   
2. 
   Erdan olinadigan hosillardan;
   
3. 
   Mevali daraxtlarning mevalaridan;
   
4. 
   Savdo mollaridan;
   
5. 
   Chorvalardan;
   
6. 
   Er osti boyliklaridan va xazinalaridan.
   

Bular islom tarixida Sunniylar va Shialar yo’nalishini vujudga keltirdilar. MAZHABLAR: «Mazhab» arabcha so’z bo’lib, «oqim», «yo’l», «ta’limot» ma’nosini anglatadi.

S u n n i y l a r . Sunniylar (sunna so’zi arabcha bo’lib, “an’anaviy yo’l”) dunyodagi barcha musulmonlarning to’rtdan uch qismini tashkil qiladi. Sunniylarning soni bo'yicha 1 milliard 550 milliondan ortiq odam y’ani Islom dinini tan oluvchilarning qariyb 90 foizini tashkil qiladi.
Hozirgi paytda Sunniylar asosan arab mamlakatlarida, Turkiya, Afg’oniston, Indoneziya, Pokiston, Hindiston, Bangladesh, Xitoy, Bolgariya, Albaniya, Yugoslaviya, sobiq SSSR o’rnidagi mustaqil davlatlarda yashaydilar. Jumladan O’zbekistonda yashaydigan Sunniylar uchun Makka, Madina, Ka’ba, Qur’on, Muhammad payg’ambar va to’rt xalifalar “choryorlar”, payg’ambar hadislari sunna to’plami muqaddas hisoblanadi. Sunniylar Allohni odam qiyofasida go’yo arshi a’lodagi o’z taxtida o’tirgan sharqona shahanshoh qiyofasida tasavvur qiladilar.
Sunniylar siyosiy hokimiyat mamlakatni boshqaradigan oliy kuch, diniy jamoalar esa ularga bo’ysunuvchi va unga yordam beruvchi g’oyalar kuchi deb bilganliklari uchun podsholar, amirlar, sultonlar yonida shayxu islom lavozimida oliy islom vakili turgan.
Sunniylar Shialardan farq qilib, Muhammad payg’ambar vafotidan keyin Alloh bilan odamlar o’rtasida vositachilik bo’lishini tan olmay, podsholar payg’ambar yo’lini davom ettiruvchi Allohning erdagi vakili deb hisoblaydilar. Ali va uning avlodlarini imomatga, ya’ni musulmon jamoasiga rahbarlik qilish huquqi bor deyuvchi Shialar talabini ham inkor qiladilar. Shuningdek, huquq masalalarini hal qilishda, hayitlar xususida, g’ayridinlarga munosabatda, namozning juz’iy masalalarida, diniy masalalarda, fuqarolik huquqlarida, ruhoniylarning darajalari, masjidlar xususida, diniy tashkilotlar tuzilishida ham Sunniylik Shialikdan jiddiy farq qiladi.
Shariatga munosabat, uning tamoyillarini qo’llash jarayonida Sunniylikda to’rtta mazhab paydo bulgan: Bugungi kunda dunyodagi taxminan 1,55 mlrd. musulmon aholisining 90 foizini Sunniylar tashkil etib, mazhablar bo’yicha quyidagicha nisbatda bo’lingan: Xanifiylar 47 foiz, shofiylar 27 foiz, molikiylar 17 foiz, Xanbaliylar 1.5 foiz.