Islomshunoslik

1.2. Mamluklar sulolasidan ikkinchisi - Burjiylar

Burjiylar — Misrda hukmronlik qilgan pkkm mamluklarsupopaol (1382— 1517)dan ikkinchisi. Misr sultoni Qalovun (AlMalik alMansur) ularni Qohira qalʼasining burjiga (minorasiga) joylashtirgani boisidan shunday deb atalganlar. Sulola vakillari: AlMalik azZohir Barquq (1382-89, 1390-99), AlMalik anNosir Faraj (1399-1405, 140512), AlMalik alMansur Abdulaziz (1405), AlXalifa alMustaʼiyn (1412)|, AlMalik alMuayyid Shayx (1412—21), AlMalik alMuzaffar Ahmad II (1421), AlMalik azZohir Tatar (1421), ApMalik asSolih Muhammad III (1421—22), AlMalik alAshraf Barsboy (1422—38), AlMalik alAziz Yusuf (1438), AlMalikazZohir Chaqmoq (1438—53), AlMalik alMansur Usmon (1453), AlMalik alAshraf Aynol (1453—61), AlMalik alMuayyid Ahmad III (1461), AlMalik azZohir Xushqadam (1461—67), AlMalik azZohir alBoy (1467), AlMalik azZohir Tambargʻo (1467—68), AlMalik alAshraf Qoytboy (1468—96), AlMalik anNosir Muhammad IV (1496— 98), AlMalik azZohir Qonsuh I (1498—1500), AlMalik alAshraf Jonboʻlod (1500—01), AlMalik alOdil Tumanboy I (1501), AlMalik alAshraf Qonsuh II alGʻuriy (1501—16), AlMalik alAshraf Tumanboy II (1516—17) (Yana q. Bahrishshr, Mamluklar davlati).

Barquq (? - 1399) - cherkas mamluklaridan boʻlgan Misr sultoni. B.ning otasi islomni qabul qilgan edi. Qrimda B.ni bir musulmon sotib olib Misrga yuborgan, u yerda 1364-yil amir Elbugʻoga sotgan. Amir B.ning qobiliyatli bola ekanligini payqab unga maxsus tarbiya bergan, soʻngra amir unvonini bergan. Sulton Al-Malik al-Ashraf davrida B. sulton bolalarining tarbiyachisi boʻlgan. U sulton vafotidan soʻng taxtni zoʻrlik bilan egallab olgan va sulton Al-Malik az-Zohir nomini olgan. Biroq tez orada B. zindonga tashlangan. Uning oʻrniga taxtga Hoji Xalifa oʻtirgan. Lekin yangi sulton bilan Suriya hokimlari oʻrtasida ixtilof paydo boʻlgach, xalq yana B.dan taxtga oʻtirishni soʻragan. Mana shu paytda sohibqiron Amir Temur B. huzuriga elchilarini yuborib undan tobe boʻlishni talab qilgan, birok B. elchilarni qatl etib, Boyazid I bilan ittifoqchilik shartnomasi tuzgan va urushga tayyorgarlik koʻra boshlagan. Biroq, Amir Temurning Hindistonga safari tufayli B. bilan urushishga toʻgʻri kelmadi. B. oʻz hukmdorligining ikkinchi yarmida Misrda tinchlik, osoyishtalik oʻrnatgan, moliya ishini yaxshilagan, dehqonchilik rivojlangan, ilm-fan taraqqiy qilgan.
Barquq cherkes millatiga mansub boʻlib, jangdan keyin qul sifatida sotib olingan va Qrimdagi hammomga sotilgan. Bir rivoyatga ko‘ra, qochib, yashirincha Konstantinopolga ketmoqchi bo‘lganida, bolgar qaroqchilari hujumiga uchrab, Misrga sotilgan, boshqa bir rivoyatda esa Qrimdan to‘g‘ridan-to‘g‘ri Misrga olib kelingan. Misrda taxminan 1363–64 (yoki islom taqvimi boʻyicha 764) yillarda Yalbugʻa al-Umariy xonadonida mamluk boʻldi. Sulton al-Mansur Ali hukmronligi davrida, Barquq Mamluklar davlatida sezilarli taʼsirga ega boʻlganida, 1381-yilning mart oyida otasini Misrga olib keldi. Uning otasi, asli nasroniy boʻlib, islomni qabul qilib, Anas ismini oldi va birinchi ota boʻldi. Musulmon e'tiqodi tufayli Mamluk davri manbalarida eslatib o'tilgan birinchi avlod mamluki; birinchi avlod mamluklarning otalari odatda musulmon bo'lmaganlar. Anas yuzta amir (mamluklarning eng oliy harbiy martabasi) darajasiga ko‘tarilib, o‘zining taqvodorligi, mehribonligi va xayriya ishlari bilan mashhur edi. U Misrga kelganidan o‘n oy o‘tib vafot etdi.¹
Barquqning birinchi xotini Amir Toshtimurning qizi edi. Ular 1380-yil 17-aprelda, uning taxtga chiqishidan oldin turmush qurishdi. 1384 yilda amir Manjak al-Yusufiyning qizi Xovand Fotimaga uylanadi. 1386-yil 12-fevralda u amir Menglibo‘g‘a as-Shamsiyning qizi Sitti Hajar va Sulton Al-Ashraf Sha’bonning qizi Xvand Fotimaga uylanadi. U bilan uning Xovand Bayram ismli qizi bor edi. U 1430-yil 2-aprelda vafot etdi. 1391-yilda u Suriya noibi Amir Ali ibn Esendemirning qiziga uylandi va oʻsha yili Ash-Shahabi Ahmad bin at-Tuluniyning qiziga uylandi.
____________________________________
¹Islom ensiklopediyasi / Z.Husnidinov tahriri ostida . — Т.: O'zbekiston milliy ensiklopediyasi. 2004.

Yana bir xotin Jaloyiriylar sultonligi hukmdori Shayx Uvays Jaloyirning qizi Tandu Xotun edi. Ular 1394-yil 11-fevralda turmush qurishdi. Barquqning kanizaklaridan biri Xovand Shirin edi. U yunon edi va Barquqning to‘ng‘ich o‘g‘li An-Nosir Farajni tug‘di. U 1399–1400 yillarda vafot etgan va Baynul-Qasrayndagi Barquq madrasasiga dafn etilgan. Yana bir kanizak Qunnuq Bey edi. U turk bo‘lib, Barquqning ikkinchi o‘g‘li Izzaddin Abd al-Azizni dunyoga keltirgan. U 1432 yilda vafot etgan. Barquqning xotinlaridan biri Xovand Baraka edi. U ozod tug‘ilgan suriyalik edi va Barquqning uchinchi o‘g‘li Ibrohimni tug‘di. Yana bir kanizak qo‘shiqchi Sul edi.

Qizlaridan biri, kanizakdan tug‘ilgan Xovand Sora 1401-yil 1-sentabrda amiri kabir Navro‘z al-Hofiziyga, keyinroq Muqbil ar-Rumiyga turmushga chiqdi. U 1409—10 yillarda Damashq yoʻlida vafot etgan. Yana bir qizi Xovand Bayram 1401-yil 15-sentabrda Amir Inal Bay ibn Qijmasga, keyin Baygʻutga, keyin esa Asanbugʻa Zarkadoshga turmushga chiqadi. U 1416 yilda vabodan vafot etdi. Yana bir qizi Xovand Zaynab yunon kanizagidan tug'ilib, Sulton Al-Muayyad Shayxga uylandi. U 1423 yilda vafot etdi.