Ismailova T. S., Haydarov B

11.2. Nizo jarayonidagi bosqichlar va oqibatlar

Nizoning kelib chiqishi va to’qnashishning sodir bo’lishi bir butun jarayon bo’lib, bu jarayon quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi (66-chizma).

Nizoning kelib chiqish va to’qnashish jarayoni modeli.
Bu jarayonning birinchi bosqichida nizo chiqishi uchun vaziyat tug’iladi, ya’ni tomonlar manfaatlarining qarama-qarshiligi obyektiv ravishda namoyon bo’ladi. Ammo ochiqdan-ochiq to’qnashuv sodir bo’lmaydi. Bunday holat har ikkala tomon tashabbusi bi­lan yoki "merosdan " qolgan nizoning ta’siri ostida vujudga ke­lishi mumkin.
Nizoli vaziyatning obyektiv ravishda vujudga kelishiga bevosita qarama-qarshi turuvchi tomonlarning o’zlari yoki ularning muxoliflari sababchi bo’lishi mumkin. Ular turlicha daraja (rang) ga ega bo’lgan tomonlardir. Masalan:

1. 
   darajali muxoliflar — bu shaxslar;
   
2. 
   darajali muxoliflar — bu guruhlar;
   
3. 
   darajali muxoliflar — bu tashkilotlar;
   
4. 
   darajali muxoliflar — bu dialog chog’ida o’z-o’zidan qaror qabul qiluvchi shaxslardir. Nizoning rivojlanishida va sodir bo’lishida ularning ta’siri deyarli bo’lmaydi.
   

Nizoli vaziyatning boshqa bir unsuri — bu ayni shu vaziyatni keltirib chiqaruvchi obyektdir. Ko’pincha shu obyektni "bo’lishi olmaslik " yoki uni "bo’lishdagi " adolatsizlik sababli nizoli va­ziyat vujudga keladi. Natijada ziddiyatga boruvchi tomonlar O’zla­rining manfaatlari yo’lida hal qiluvchi mavqeni egallashga urinadilar.
Nizoli vaziyatning tashqi unsurlari ham mavjud. Bular quyidagilardir:

5. 
   haddan tashqari hissiyotga berilish;
   
6. 
   fikrini aniq izhor eta olmaslik;
   
7. 
   bir-birini tushunishini xohlamaslik;
   
8. 
   asosga ega bo’lmagan noshukurlik va hokazo.
   

11.3. Ishlab chiqarishdagi nizolarning oldini olish va bartaraf etish.
Nizoli vaziyatlarni boshqarishning bir qator samarali usullari mavjud. Ularni quyidagi ikki yirik guruhga bo’lish mumkin.