Issiqlik elektr stansiyalarda

2-jadval

4. 
   Q attiq yo q ilg ‘ilarning kim yoviy tarkibi
   

Qattiq yoqilg‘i tarkibini yonuvchi elementlardan uglerod, vodorod hamda oltingugurt - elementlari tashkil qilsada, bulardan tashqari bu elementlar bilan bog‘langan holda deyarli barcha yoqilg'ilar tarkibida ichki ballastni tashkil qiluvchi kislorod va azot birikmalari ham uchraydi.
Shu bilan birgalikda tabiiy yoqilg'ilam ing tarkibida tashqi ballastni hosil qiluvchi namlik va mineral qo‘shimchalar ham boMadi. Qattiq va suyuq yoqilg‘ilar murakkab birikmalardan iborat

18

b o iish i sababli hozirgi vaqtgacha ulam ing molekulyar tuzilishi va xususiyatlari yetarli darajada o ‘rganilmoqda.
Quyidagi l-rasmda qattiq yoqilg‘ilam ing tarkibiy qismlari keltirilgan.



Gazsimon yoqilg‘ilai esa oddiy yonuvchi va yonmaydigan gazlaming mexanik aralashmasidan iborat. Bularga uglerod (II) oksid, vodorod, metan va turli xil uglevodorod birikmalari hamda kislorod, azot va tarkibidagi suv bug'i kiradi.
Hozirgi zamon nazariyasiga ko ‘ra k o ‘mir moddasi m akromalekula k o ‘rinishidagi tuzilishga ega, uning kimyoviy ifodasi - C 70 H 4i Об N. Bu ifodaga k o ‘ra berilgan k o ‘mir makromolekulasi 70 ta uglerod, 41 ta vodorod, 5 ta kislorod va 1 atom azotdan iboratdir
Quyid?gi 2-rasmda k o ‘mir m akromalekulasinmg struktura
rnodeli ko'rsatilgan.
M akromolekula stmkturasi siklik polimerlashgan benzol halqali, uglerodli yadrodan. shakllangan holda ichki va chetki (periferiya) qismdan iborat. Yadro va periferiya qismlari orasidagi munosabat, ko‘mir metamorfizmi darajasiga bog‘liq. Masalan: Yangi ko'm ir makrom olekulalarida periferiya qismi, ko‘hna ko‘m irlarda (masalan antratsitda) esa ko'm irlashgan yadro qismi rivojlangan bo'ladi.



2-rasm. K o ‘m ir m oddasining m akrom olekula strukturasi.

Y oqilg‘ining periferiya qismi kuchsiz kimyoviy bog‘lanishli birikmalardan iborat. Ular ko‘m ir moddasi qizdirganda tezroq parchalanib qisqa zanjirli uglevodorodlar hosil b o ‘lishiga olib keladi. Bunday birikmalam ing bir qismi gazsimon holatdagi uglerod oksidlari S 0 2, SO vodorod birikmalari va boshqa turdagi uglevodorodlardan iborat.

Qattiq yoqilg‘ilaming oddiy sharoitda parchalanish tezligi kichik bo‘lsada, ammo bu jarayonlar ko‘mir qatlami plastlarda uzluksiz davom etaveradi. Buning natijasida shaxtalarda yong'inga olib keluvchi metan va boshqa gazsimon uglevodorodlar hosil bo‘ladi. K o‘m im ing parchalanishi uning periferiya qismidagi vodorod va uglerodlarning ko‘payishiga olib keladi. Buning natijasida termik eskirish yuz beradi. K o‘mirning makromolelcula qismi o ‘zgarmasada ichki qismidagi o ‘zaro bog‘liqliklar nom a’lum bo ‘lgani tufayli yoqilg‘ining tarkibi o'zaro bir biri bilan zaif bog‘langan bo‘ladi.
Qattiq yoqilg‘ilaming kimyoviy tarkibi asosan o ‘simlik dunyosi, o ‘simliksimon oqsil mahsulotlar birikmalaridan tashkil topishi sababli, qattiq yoqilg‘ilaming har xil holatlarga aylanishi ulam ing uzoq vaqt, davrida asta sekinlik bilan uglerodlanish
20