Issiqlik texnikasi

A.I. Anarbayev
T o s h D T U 1YE kafedrasi d o ts e n ti, t.f.n . 
X.A. Alimov
I S B N 9 9 8 - 9 9 4 3 - 3 1 9 - 8 8 - 1
© «O’zbckiston faylasuflari milliy jamiyati» nashriyoti, 2010.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

K I R I S H
Issiqlik texnikasi um um texnik fundam ental fanlardan biri b o "lib, 
texnikada issiqlikni hosil qilish usullarini, issiqlikni energiyaning boshqa 
turiga aylantirish usullarini, issiqlikni uzatish usullarini va issiqlik 
ishlatilishini o lrgatadi.
S anoatning metallurgiya, mashinasozlik, t o g ‘-kon ishi va boshqa 
sohalarida issiqlik berish va uning ajralib chiqishi, issiqlik almashuvi, 
mashina, qurilmalarda sodir bo'ladigan issiqlik jarayonlari ham da elektr 
energiya va issiqlikdan unumli foydalanish muhim ahamiyatga ega. Issiqlik 
texnikasi fani yuqori malakali va ra qobatbardosh kadrlar tarbiyalab 
tayyorlashda asosiy o ‘rin tutadi. Bu fan talabalarni ilmga qiziqtirish, 
qonunlar texnikada qoMlanilishi, term odinam ik jarayonlarni hisoblash, 
issiqlik kuch qurilmalarining optimal holatlarini aniqlashga tayyorlashda 
yordam beradi.
Issiqlik texnikasi fani uch boMimdan iborat:
1) texnikaviy termodinamika;
2) issiqlik uzatilishi;
3) issiqlik energetik qurilmalari.
Termodinamika so‘zi grekcha so'zdan olingan boMib «termos»— issiqlik, 
«dinamikos» — kuch degan m a ’noni bildiradi.
Texnikaviy termodinamika issiqlik effektlari bilan sodir boMadigan turli 
jarayonlarda energiyaning bir turdan ikkinchi turga o'tishi, ya’ni issiqlikning 
ishga va ishning issiqlikka aylanishini o ‘rganadigan fan. Texnikaviy 
t e r m o d i n a m i k a fan sifatida M .V .L o m o n o s o v (1746-y.) to m o n id a n
energiyaning aylanish va saqlanish qonuni ochilishi tufayli yuzaga kelgan. 
M.V. Lomonosovning «Issiqlik va sovuqlik sabablari» (1747-v.) degan 
ishi issiq m oddalar m ikrozarrachalarining harakatdaligini isbotlashga 
bag‘ishlangan. Rus mexanigi I.I.Polzunov tom onidan birinchi universal 
bug‘ mashinasining kashf etilishi (1765-v.) natijasida universal porshenli 
dvigatellarining chizmasi va termodinamikaning ikkinchi qonuni varatildi.
Termodinamikaning rivojlanishiga R .M ayer ( 1872-y.), A.Joul (1843- 
1846-y.), E.X.Lens ( 1844-y.), C .K arno (1824-y.), R.Klazius (1854-y.) va
V . T o m s o n (1 8 5 6 - у .) o ‘z ish lari b i l a n k a t t a hissa q o 's h i s h g a n .
Termodinamikaning ikkinchi qonunining yaratilishi dvigatellaming foydali 
ish koeffitsientini oshirish y o ‘llarini k o ‘rsatadi.
Issiqlik apparatlarini loyihalash va qurish uchun uning vazifasini, ishlash 
uslubini va u yerda boMadigan issiqlik uzatish jarayonlarini bilish kerak. 
Issiqlik uch xil usulda: issiqlik o'tkazuvchanlik, konveksiya va nurlanish