88
ning ismiga ko‘ra farq qiladi»
1
, – deb yozadi. Shunga qaramay, islom-
dagi asosiy yo‘nalish – sunniylik degan nom sunniylik ta’limotini tan
olishdan kelib chiqqan.
Muhammad (s.a.v.) payg‘ambar nabiralari – Hasan va Husayn
(Hazrat Alining o‘g‘illari)ning xalifalik siyosiy maydoniga chiqishga
urinishlari muvaffaqiyatsiz tugadi. Ularning mavqei va imomlik unvoni
ularga hokimiyatni egallash imkonini bermadi.
Xalifa Muoviya I ning o‘limi (680-yil) Ummaviylarga qarshi
muxolifatning bosh ko‘tarishiga turtki bo‘ldi. Kufa shialari Makkaga,
Alining ikkinchi o‘g‘li Husaynga vakillar yuborib, uni Kufaga taklif
qildilar va undan xalifa Yazidga qarshi qo‘zg‘olonga bosh bo‘lishini
so‘radilar. Shialar Alining katta o‘g‘li, ikkinchi imom Hasan 669-yilda
vafot etgach, Husaynni uchinchi imom deb e’lon qilgan edilar. Husayn
kichik lashkar bilan Makkadan Kufaga jo‘nadi. U jiyani Muslim ibn
Oqilni Kufaga o‘zidan ilgariroq yubordi. Biroq Kufa noibi Ubaydulloh
ibn Ziyod shialarning qo‘zg‘olonini avj olmasdan turib bostirdi, Muslim
Kufaga yetmasdan halok bo‘ldi. Husayn yo‘lda bundan xabar topdi, lekin
orqaga qaytishni xohlamadi. U yetmish nafar jangchisi, shu jumladan 18
yoshli jiyani, ularning xotinlari va bola-chaqalari bilan Kufa yaqinidagi
Karbalo dashtiga yetib kelganida, xalifa Yazidning sarkarda Umar ibn Said
ibn Abu Vaqqos boshliq bo‘lgan to‘rt ming kishilik qo‘shini ularni qurshovga
oldi. Husayn Umarning xalifaga taslim bo‘lish haqidagi talabini rad etdi,
uning odamlari bir hafta mobaynida tashnalikdan azob chekdilar. 680-yil 9-
oktabr tunida Husayn o‘z yaqinlariga vasiyat qoldirib, so‘nggi ko‘rsat-
malarini berdi. 10-oktabr kuni ertalabki namozdan keyin Husayn va uning
odamlari jangga kirdilar. Husayn jangda tengsiz mardlik ko‘rsatib,
tanasining 67 joyidan jarohatlanib, shahid bo‘ldi. Uning jangchilari ham
halok bo‘ldilar. Ularning tanasidan judo qilingan boshlari Damashqqa, xalifa
Yazidga yuborildi. Xalifa Husaynning asir olingan xotinlari, bolalari va
qarindoshlarini ozod qilib, Madinaga qaytishlariga ruxsat berdi. Karbalodagi
fojia shialarga juda kuchli ta’sir ko‘rsatdi. Ular uchinchi imom Husaynni
shahid, deb e’lon qildilar, Husaynning jasadi dafn etilgan Karbalo dashti
shialarning asosiy ziyoratgohlaridan biriga aylandi. Shialar hozirgacha imom
Husaynga motam tutadilar, «Shaxsey-vaxsey» deb nomlangan motam
yurishlari o‘tkazadilar. Bu ibora «Shoh Husayn, voh Husayn», degan
ma’noni anglatadi
2
.
1
Dostları ilə paylaş: