17.3.O’zbekistonda tabiatdan foydalanish va atrof-muhitni. Himoya qilishning o’ziga xos
xususiyatlari.
O’zbekiston Respublikasi mustaqillikga erishganidan boshlab Rio de Janeyro shahrida bo‘lib o‘tgan
xalqaro konferentsiyada qabul qilingan ekologik siyosatni, ya’ni atrof-muhit holatini yaxshilash,
aholi salomatligini mustahkamlashga qaratilgan ishlami muvofaqqiyatli amalga oshirib
kelmoqda.Ekologik muammolami hal etishning asosiy yo‘nalishlari va tabiatni muhofaza qilish
davlat qo‘mitasi, Vazirlar mahkamasi, turli nodavlat tashkilotlari hamda davlat tomonidan qabul
qilingan atrof muhitni muhofazasi, gigienik, biologik xilma-xillikni saqlash bo‘yicha milliy
harakat rejalari va strategiyalarida o‘z aksini topgan.Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlatning eng
muhim vazifasi aholi sonining o‘sishi, shaharlaming transport orqali yuk tashishi, sanoat va
qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini rivojlantirish bilan bo‘g‘liq ravishda atrof-muhit muhofazasi
muammolarini hal etish, ya’ni tabiiy resurslami qayta ishlash va ulardan oqilona foydalanish
masalalari turibdi. 0 ‘tish davrida, shubhasiz tabiiy resurslardan foydalanish darajasi o‘zgaradi va
atrof-muhitnining ifloslanishiga ta’sir ko‘rsatadi.Bunday sharoitda Ekologiya va tabiatni
muhofaza qilish davdat qo‘mitasi tomonidan tabiiy resurslardan tejab-tergab foydalanish va kam
chiqindili texnologiyalardan foydalanish kabi ekologik siyosatni qoilashni taqoza etadi. Shunga
qaramasdan respublikada quyidagi ekologik muammolar hal etilmay qolmoqda:
1. Orol bo‘yidagi ekologik tang ahvol;
2. Yer, suv, biologik resurslaming qisqarishi;
3. Yer, suv, biologik xilma-xillikga va atmosfera havosini sifatiga qo‘shni davlatlarning
ta’siri;
4. Tabiiy holatni va uning ifloslanish manbalari, shuningdek tabiiy resurslardan
foydalanishni nazorat qilish uchun yetarli texnik va metodik imkoniyatlaming cheklanganligi;
5. Atrof-muhit holatini analitik nazorat qilish uchun maxsus as- bob uskunalaming ishlab
chiqarish korxonalarining mavjud emasligi;
6. Tog‘-kon chiqindilari, avvalgi uran konlari, ulaming chegara hududlardagi holati;
7. Sanoat va maishiy turmushdagi chiqindilaming qayta ishlov- chi va o‘zlashtiruvchi
tizimning takomillashmaganligi;
8. Tabiiy atrof-muhit va ulaming ifloslanish manbalari hamda tabiiy resurslardan
foydalanish holati bo‘yicha ekologik bank tizimi ma’lumotlarining yetarli bo‘lmasligi.
Tabiiy atrof-muhitni muhofaza qilish va va tabiiy resurslardan samarali foydalanish
masalalari makroiqtisodiyotni isloh qilish jarayonida uning diqqat markazida turmog‘i lozim.
O'zbekiston avvalgi tuzumdan Orol dengizining qurib borishi bilan bog'liq ekologik
inqirozni, aholi salomatligi va atrof-muhit holatiga salbiy ta'sir ko'rsatadigan, suv va yer
resurslarini yo'qotgan yerlarni meros qilib oldi.
1980
yillar
oxirida
O'zbekistondagi
ekologik
muammolar
shunchalik
kuchayganki, Respublika hukumatining 1988 yil aprel oyida qabul qilingan qarorida davlatning
atrof-muhitni muhofaza qilish bo'yicha davlat organi - O'zbekiston Respublikasi Tabiatni
muhofaza qilish davlat qo'mitasi Qoraqalpog'iston Respublikasidagi Qo'mitaning hududiy
bo'linmalari
viloyatlar
(tumanlar),
shuningdek
Toshkent
shahri tashkil
qilingan davlat organlari maxsus yechim bo’lgan.
Ekologik xavfsizlik sohasida davlat boshqaruvini tubdan yaxshilash maqsadida va respubli
kada
atrof
muhitni muhofaza qilish, ekologik sharoitni yaxshilash, chiqindilarni atrof-
muhitga zararli ta’sirini oldini olish
va aholi salomatligi, aholi turmush tarzi sifati va darajasini oshirish uchun qulay sharoit yaratish, c
hiqindilar bilan
ishlash tizimini uzoq vaqt mobaynida yaxshilash, shuningdek O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
ning
2017 yil21 apreldagi № PF-5024
“Ekologiya va atrof-
muhit sohasida davlat boshqaruvi tizimini takomillashtirish
to’g’risida” farmoniga muvofiq va O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 21 apreldagi
№ PF-915
“O’zbekiston Respublikasi ekologiya va atrof-
muhitni muhofaza qilish davlat qo’mitasi faoliyatini tashki etishnita’minlash chora-
tadbirlari to’g’risida”gi qarori O'zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qo'mitasi
O'zbekiston Respublikasining Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish davlat qo'mitasiga
aylantirildi.
O'zbekiston Respublikasining Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish davlat qo'mitasi
(bundan buyon matnda Davlat ekologiya qo'mitasi) ekologiya atrof-muhitni muhofaza qilish,
tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va takror ishlab chiqarish sohasida davlat organi bo'lib,
O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga hisobot beradi.
Bundan tashqari, O'zbekiston Respublikasi Davlat ekologiya va atrof-muhitni muhofaza
qilish qo'mitasi tizimida ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish bo'yicha Qoraqalpog'iston
Respublikasi qo'mitalari, shuningdek viloyatlar va Toshkent shahrining ekologiya va atrof-muhitni
muhofaza qilish bo'yicha hududiy boshqarmalaridan tashkil topgan.
Qoraqalpog'iston Respublikasi ekologiya qo’mitasi qoshida va atrof-muhitni muhofaza
qilish qo'mitasi, ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish boshqarmalari, tumanlar atrof-
muhitini muhofaza qilish bo'linmalarida,"Toza Xudud" davlat unitar korxonasining shaharlar
va shuningdek, respublika tumanlarida
maishiy chiqindilarni yo'q qilish bo'yicha xizmatlar ko'rsatish uchastkalari asosida tuman hokimlik
larining obodonlashtirish bo’limlari tuzildi.
Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish, qulay ekologik vaziyatni barqaror ta'minlash,
hududiy birliklarning samaradorligini oshirish, shuningdek, 2017-2021 yillarda O'zbekiston
Respublikasining rivojlanishning beshta ustuvor yo'nalishlari bo'yicha harakatlar strategiyasining
maqsadlariga muvofiqlashtirish hamda davlat boshqaruvida ma'muriy islohotlar kontseptsiyasi
doirasida
davlat
boshqaruvining
samaradorligini
ta'minlash
maqsadida
O'zbekiston
Respublikasida quyidagilar tuzilgan:
- Biologik xilma-xillik va qo'riqlanadigan tabiiy hududlarni muhofaza qilish va ulardan
foydalanishni nazorat qilish inspektsiyasi va yuridik shaxsni tashkil qilmasdan chiqindilarni
yig'ish, saqlash, tashish, yo'qotish, qayta ishlash, ko'mib tashlash va yo'q qilish nazorati
inspektsiyasi bazasida ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish nazorati inspektsiyasi ;
- Respublika ixtisoslashtirilgan sanitariya tozalash korxonalari assotsiatsiyasi;
-Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish va rivojlantirish markazi va billing
tizimi asosida davlat unitar korxonasi shaklida ekologik axborot markazi, axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari va multimediyani joriy etish.
Davlat ekologiya qo’mitasi qoshida O'zbekiston Ekologiya va atrof muhitni muhofaza
qilish ilmiy-tekshirish instituti, O'zbekiston ekologik qo'mitasi, "Eko-Energiya" Ilmiy-innovatsion
markazi, Ilmiy-Axborotlar markazi kabi bo’limlar faoliyat ko’rsatmoqda.
O'zbekiston Respublikasining atrof-muhitni muhofaza qilish siyosati mamlakat ekologik
xavfsizligini va atrof-muhitni muhofaza qilish, ekologik vaziyatni yaxshilash, chiqindilarning
atrof muhitga zararli ta'sirini oldini olish, aholi turmush darajasi va sifatini yaxshilash uchun qulay
shart-sharoitlarni yaratish, chiqindilarni yig'ish, saqlash, tashish, qayta ishlash va utilizatsiya
qilishga yo’naltirilgan.
O'zbekiston Respublikasining ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish davlat qo'mitasi
ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va uni
takomillashtirish sohasidagi davlat organi hisoblanadi va o'z faoliyatida O'zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasiga hisobot beradi, O'zbekiston Respublikasi atrof-muhitni muhofaza qilish
sohasida bir qator xalqaro konventsiyalar va tegishli rivojlanish protokollari ratifikatsiyalariga
qo'shildi:
-Ozon qatlamini himoya qilish bo'yicha Vena konventsiyasi (05/18/1993);
-Ozon qatlamini buzadigan moddalar bo'yicha Monreal protokoli (05/18/1993);
-London Ozon qatlamini buzadigan moddalar bo'yicha Monreal protokoliga o'zgartirishlar
kiritish (05/01/1998);
-Ozon qatlamini buzadigan moddalar bo'yicha Monreal protokoliga Kopengagen
o'zgartirish (05/01/1998);
-transchegaraviy suv oqimlarini muhofaza qilish va ulardan foydalanish bo'yicha BMTning
YTK konventsiyasi;
-Tabiiy muhitga ta'sir etuvchi harbiy yoki boshqa dushmanona maqsadlardagi vositalaridan
foydalanilishini taqiqlanishiga oid Konventsiya (05/26/1993);
- Iqlim o'zgarishi bo'yicha Asosiy konventsiya (06.20.1993) (Kyoto protokoli, 1999);
- Jiddiy qurg'oqchilik va / yoki cho'llanishga uchragan mamlakatlarda,ayniqsa
Afrikada,cho'llanishga qarshi kurash konventsiyasi (31.08.1995);
-Xavfli chiqindilarning transchegaraviy harakatlarini nazorat qilish va ularni yo'q qilish
bo'yicha Bazel konventsiyasi (12/22/1995);
-Biologik xilma-xillik to'g'risidagi konventsiya (06.05.1995 y);
-Butunjahon madaniy va tabiiy merosini himoya qilish konventsiyasi (22.12.1995);
-Yo'qolib borish xavfidagi yovvoyi fauna va floraning xalqaro savdosi bo'yicha
konventsiyalar (01.07.1997);
-Ko'chmanchi yovvoyi hayvonot turlarini saqlash konventsiyasi (05/01/1998);
-Suv-botqoq hududlari bo'yicha asosan, qushlarning yashash joylari sifatida xalqaro
ahamiyatga molik Ramsar Konventsiyasi, (08/30/2001).
-Parijda iqlim o'zgarishi to'g'risidagi shartnoma (04/19/2018).
Dostları ilə paylaş: |