İxtisas: Regionşünaslıq Türkiyə Qrup: R104 Kurs

Prezidentin vəzifə və səlahiyyətlər:

1. 
   İcra hakimiyyəti və vəzifəsi (Maddə 8)
   

• 
  İcra hakimiyyəti və vəzifəsini Konstitusiyaya və qanunlara uyğun olaraq Prezident həyata keçirir və yerinə yetirir.
  

2. 
   Namizədlik və seçki (maddə 101)
   

• 
  Prezident qırx yaşını tamamlamış, ali təhsilli, millət vəkili seçilmək hüququna malik Türkiyə vətəndaşları arasından birbaşa xalq tərəfindən seçilir.
  
• 
  Prezidentin səlahiyyət müddəti beş ildir. Bir şəxs maksimum iki dəfə prezident seçilə bilər.
  
• 
  Siyasi partiya qrupları, son ümumi seçkilərdə təkbaşına və ya birlikdə ümumi etibarlı səslərin ən azı beş faizini almış siyasi partiyalar və azı yüz min seçici Prezidentliyə namizəd irəli sürə bilərlər.
  
• 
  Türkiyə Böyük Millət Məclisinin sədri seçilən deputatın üzvlüyü başa çatır.
  
• 
  Ümumi səsvermə yolu ilə keçiriləcək seçkidə etibarlı səslərin mütləq əksəriyyətini alan namizəd Prezident seçilir. Birinci səsvermədə bu səs çoxluğu əldə olunmazsa, bu səsvermədən sonrakı ikinci bazar günü ikinci səsvermə keçirilir. Birinci səsvermədə ən çox səs toplayan iki namizəd bu səsvermədə iştirak edir və etibarlı səslərin çoxunu alan namizəd Prezident seçilir.
  
• 
  İkinci səsvermədə iştirak etmək hüququ olan namizədlərdən biri hər hansı səbəbdən seçkidə iştirak etmədikdə; İkinci səsvermə birinci səsvermə bülletenindəki sıraya uyğun olaraq vakant namizədin dəyişdirilməsi ilə həyata keçirilir. İkinci səsvermə üçün yalnız bir namizəd varsa, bu səsvermə referendum formasında keçirilir. Namizəd etibarlı səslərin mütləq əksəriyyətini alarsa, prezident seçilir. Səsvermədə namizəd etibarlı səslərin əksəriyyətini almadıqda, yalnız Prezident seçkiləri yenilənir.
  
• 
  Seçkilər başa çata bilmədikdə, hazırkı Prezidentin səlahiyyətləri yenisi vəzifəyə başlayana qədər davam edir.
  
• 
  Prezident seçkiləri ilə bağlı digər prosedur və prinsiplər qanunla tənzimlənir.
  

3.Vəzifə və səlahiyyətlər (Maddə 4)

• 
  Prezident dövlətin başçısıdır.
  
• 
  İcra hakimiyyəti prezidentin əlindədir. Prezident dövlət başçısı kimi Türkiyə Respublikasını və Türk Millətinin birliyini təmsil edir; O, Konstitusiyanın həyata keçirilməsini və dövlət orqanlarının müntəzəm və ahəngdar fəaliyyətini təmin edir.
  
• 
  Lazım bilsə, qanunvericilik ilinin ilk günü Türkiyə Böyük Millət Məclisində açılış nitqi ilə çıxış edir.
  
• 
  Ölkənin daxili və xarici siyasəti ilə bağlı Assambleyaya mesaj verir. Qanunları dərc edir.
  
• 
  Qanunları yenidən baxılması üçün Türkiyə Böyük Millət Məclisinə göndərir.
  
• 
  Qanunların bütün və ya müəyyən müddəalarının, Türkiyə Böyük Millət Məclisinin İçtüzüğünün forma və ya mahiyyət etibarilə Konstitusiyaya zidd olduğu əsası ilə Konstitusiya Məhkəməsində ləğvi üçün iddia qaldırır.
  
• 
  O, vitse-prezidentləri və nazirləri təyin edir və vəzifədən azad edir.
  
• 
  O, yüksək səviyyəli dövlət idarəçilərini vəzifəyə təyin edir, onları vəzifədən azad edir, prezidentin sərəncamı ilə onların təyin edilməsi ilə bağlı prosedur və prinsipləri tənzimləyir.
  
• 
  Türkiyə Respublikasının nümayəndələrini xarici dövlətlərə göndərir və xarici dövlətlərin nümayəndələrini Türkiyə Respublikasına göndərilmək üçün qəbul edir. Beynəlxalq müqavilələri ratifikasiya edir və dərc edir.
  
• 
  Zəruri bildiyi təqdirdə konstitusiya dəyişiklikləri ilə bağlı qanunları referenduma çıxarır.
  
• 
  Milli təhlükəsizlik siyasətini müəyyən edir və lazımi tədbirlər görür.
  
• 
  Türkiyə Böyük Millət Məclisi adından Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş Komandanını təmsil edir.
  
• 
  O, Türkiyə Silahlı Qüvvələrindən istifadə etmək qərarına gəlir.
  
• 
  Davamlı xəstəlik, əlillik və qocalığa görə insanların cəzalarını yüngülləşdirir və ya aradan qaldırır.
  
• 
  Prezident icra hakimiyyətinə aid məsələlərlə bağlı prezident fərmanları verə bilər. Konstitusiyanın ikinci hissəsinin birinci və ikinci hissələrində əsas hüquqlar, şəxsi hüquq və vəzifələr, dördüncü bölməsində isə siyasi hüquq və vəzifələr prezidentin fərmanı ilə tənzimlənə bilməz. Konstitusiyada müstəsna olaraq qanunla tənzimlənməsi nəzərdə tutulan məsələlər üzrə Prezident fərmanları verilə bilməz. Qanunda açıq şəkildə tənzimlənən məsələlər üzrə Prezidentin fərmanları verilə bilməz. Prezidentin fərmanında və qanunlarda fərqli müddəalar varsa, qanunun müddəaları tətbiq edilir. Türkiyə Böyük Millət Məclisi eyni mövzuda qanun qəbul edərsə, prezident fərmanı qüvvədən düşər.
  
• 
  Respublika Prezidenti qanunların icrasını təmin etmək məqsədi ilə qanunlara zidd olmamaq şərti ilə normativ aktlar verə bilər.
  
• 
  Qərar və qaydalar, dərc edildikdən sonra bir tarix müəyyən edilmədikdə, Rəsmi Qəzetdə dərc edildiyi gün qüvvəyə minir.
  
• 
  Prezident həmçinin Konstitusiyada və qanunlarda verilmiş seçki və təyinat vəzifələrini və digər vəzifələri yerinə yetirir, səlahiyyətləri həyata keçirir.
  

4.Prezidentin cinayət məsuliyyəti (maddə 105)

• 
  Türkiyə Böyük Millət Məclisi üzvlərinin ümumi sayının mütləq əksəriyyətinin verdiyi vəsatətlə prezidentin cinayət törətdiyi iddiası ilə ona qarşı istintaqın açılması tələb oluna bilər. Məclis vəsatəti ən geci bir ay ərzində müzakirə edir və üzvlərin ümumi sayının beşdə üçünün səsverməsi ilə gizli səsvermə yolu ilə araşdırmanın başlanması barədə qərar qəbul edə bilər.
  

• 
  İstintaqın açılmasına qərar verildiyi halda, Milli Məclisdə siyasi partiyalar tərəfindən irəli sürüləcək namizədlər arasından hər bir siyasi partiya üçün ayrı-ayrılıqda adlar çəkilməklə, on beş nəfərdən ibarət komissiya tərəfindən təhqiqat aparılır. səlahiyyətlərinə uyğun olaraq komissiyaya verə bilərlər. Komissiya iki ay müddətində araşdırmanın nəticəsini əks etdirən hesabatı Assambleyanın sədrinə təqdim edir. Bu müddətdə araşdırma başa çatdırıla bilmədikdə komissiyaya yeni və qəti bir ay müddət verilir.
  

• 
  Hesabat Rəyasət Heyətinə təqdim edildiyi gündən on gün ərzində paylanır və paylandıqdan sonra on gün ərzində Baş Assambleyada müzakirə edilir. Türkiyə Böyük Millət Məclisi üzvlərin ümumi sayının üçdə ikisinin səsverməsi ilə onun Ali Məhkəməyə göndərilməsinə qərar verə bilər. Ali Məhkəmədə məhkəmə baxışı üç ay ərzində, bu müddət ərzində tamamlana bilmədikdə isə bir dəfə əlavə üç aylıq müddət verilir və bu müddət ərzində məhkəmə yekunlaşır.
  
• 
  Haqqında istintaq açılmasına qərar verilən prezident seçki qərarı verə bilməz.
  
• 
  Ali Məhkəməyə seçkiyə maneçilik törətməkdə təqsirli bilinən prezidentin səlahiyyət müddəti başa çatır.
  
• 
  Bu maddənin müddəaları Prezident tərəfindən səlahiyyət müddətində, hətta səlahiyyət müddəti başa çatdıqdan sonra da törədilməsi iddia edilən cinayətlərə şamil edilir.
  

Mənbələr:

Türkiyə cumhur başkanlığı (Məqalə)

Vikipediya- Türkiye cumhurbaşkanı
Vikipediya – Rəcəb Tayyib Ərdoğan
Vikipediya – Türkiye cumhuriyyet anayasası