baholashning to’rtinchi tamoyili baholash maqsadlaridan kelib
chiqqan holda diskontlash uchun foydalaniluvchi foiz stavkalari variatsiyasi
hisoblanadi. Investitsiyalar samaradorligining turli ko‘rsatkichlarini hisoblashda
diskontlash uchun tanlab olinuvchi foiz stavkasi sifatida quyidagilardan foydalanish
mumkin: o‘rtacha depozit yoki kredit stavkasi; inflyatsiya darajasi, tavakkalchilik
darajasi va investitsiyalar likvidligini hisobga olgan holda investitsiyalar
daromadliligining individual normasi; boshqa investitsiya turlari bo‘yicha
daromadlilikning muqobil normasi; joriy xo‘jalik faoliyati bo‘yicha daromad
normasi.
Yuqorida aytib o‘tilgan tamoyillarni inobatga olgan holda turli ko‘rsatkichlar
asosida real investitsiyalar samaradorligini baholash uslubiyatini ko‘rib chiqamiz.
Birlashgan millatlar tashkilotining sanoat rivojlanishi bo‘yicha tashkiloti -
YuNIDO qoshidagi sanoat tadqiqotlari xalqaro markazi tomonidan tayyorlangan
«Loyihalarni baholash bo‘yicha ko‘rsatmalar»da tavsiya etilgan va hozirda respu-
blikamizda keng qo‘llaniladigan ko‘rsatgichlar tizimi quyidagilarni o‘z ichga oladi:
sof keltirilgan (diskontlangan) daromad, NPV - Net Present Value;
daromadlilik indeksi, PI - Profitability Index;
ichki daromadlilik normasi, IRR - Internal Rate of Return;
o‘zini qoplash davri, RR - Payback Period
1.
Sof keltirilgan daromad , (NPV) investitsiyalash
natijalarining
eng
umumlashgan tavsifnomasini, ya‘ni uning yakuniy samarasini absolyut summada
olish imkonini beradi. Sof keltirilgan daromad deganda investitsiya loyihasining ek-
spluatatsiya davrida hozirgi qiymatga keltirilgan (diskontlash yo‘li bilan) pul oqimlari
summasi bilan uni amalga oshirishga investitsiya qilinuvchi mablag‘lar o‘rtasidagi
farq tushuniladi. Bu ko‘rsatkich quyidagi formula asosida hisoblanadi:
