—
valuta barqarorligi;
~ fbiz stavkasining darajasi;
— xalqaro hisob-kitoblar shak]]ari;
— inflyatsiyaning darajasi;
— valutaning kursi va uning dinamikasi.
Kredit berilayotgan valuta va to‘lov valutasi bir-biridan farq
qilishi m umkin. Xalqaro kreditl^rda m illiy valuta (qarz oluvchi-
ning yoki beruvchining m illiy v y utasi), erkin ayirboshlanadigan
valuta (AQSH dollari, Yaponiyci yenasi,
Buyuk Britaniya funt
sterling!, yevro va h.k.) va xalqaro pul birliklaridan (SDR) foy-
dalaniladi.
To‘lov valutasi kredit valutasi bilan bir turda bo‘lmasligi mum-
kin. Masalan, kreditor valutasida taqdim etilgan «yumshoq» qarz-
!ar qarz oluvchining m illiy valutasida yoki ushbu m am lakatning
a n ’anaviy eksport tovarlari bilan so‘ndiriladi.
Kreditning summasi (lim iti) qarz oluvchiga tovar yoki pul
shaklida taqdim etilgan ssuda kapitalining bir qismidir. Firma
kreditining summasi tijorat sh^rtnomasida qat’iy belgilanadi.
Bank kreditining summasi (kredit liniyasi) kredit bitimi yoki
(odatda qisqa muddatli kredit op^ratsiyasida)
turli aloqa vositalari
orqali belgilanadi. Shartlari bo‘yicha o‘zaro farqlanuvchi bir yoki
bir nechta transh (ulush)lar ko^inishida ham xalqaro kreditlar
taqdim ctilishi mumkin. Xalqaro amaliyotda eksport qilinayotgan
mashina va asbob-uskunalar qiyinatining odatda, qariyb 85 foizi
kredit orqali qoplanadi. Qolgan qismi
esa importyorning ekspor-
tyorga bergan kal'olati, bo‘ nak yoki naqd toMovlar orqali am alga
oshiriladi.
Xalqaro kreditning nuiddati bir qancha om illar ta ’sirida bel
gilanadi. Ularga kreditning m aqsadi, kreditlarga bo‘lgan talab va
taklifning o‘zaro nisbati, b itim n ing qiymati, m illiy qonunchilik,
kreditlash
amaliyoti, davlatlararo kelishuv va boshqa om illar ki-
radi.
Kredit muddati jahon bozoricja raqobat kurashining m uhim
vositasi hisoblanadi. Kreditning s am aradorligini aniqlash maqsa-
3 l 4
dida To‘liq va o‘rta muddatlar farqlanadi. ToMiq muddat kredit-
dan foydalanish boshlanishidan u to‘liq so‘ndiriigungacha bo‘lgan
davriy oraliqni o‘z ichiga oladi. To‘liq muddat (Tm) tarkibi kredit-
dan foydalanish davri (F d)dan, kreditning
qoplash m uddatini
keyinga qoldirishni nazarda tutuvchi imtiyozli davr (Id)dan ham -
da asosiy va foiz bo‘yicha qarzni qoplash davri (Kd)dan tashkil
topadi va u quyidagicha aniqlanadi:
Tm=Fd+Id+Kd
B a n k kreditidan farqli ravishda firm a krcditidan foydalanish
davri tovarlarni sh artn om a b o 'yich a vetkazib berish m uddati
bilan mos keladi. Bunda to‘liq m uddatning boshlanishi ekspor-
tyor tom onidan tovarlarn ing so‘ nggi g uruh i (p artiyasi) yetka-
zib
berilgandan keyin, y a ’ni shartnom a m ajburiyatlari b ajaril-
g an id an so‘ng chiqargan tra tta la r in i sotib oluvchi (im portyor)
tom onidan akseptlash sanasi bo‘ lib hisoblanadi. K reditn ing
im tiyozli davri tijorat b itim la rid a va butlovchi q ism lard an ta sh
kil topgan jih o z la rn i yetkazib berishda m uhim ah am iyat kasb
etadi. C h u n k i ushbu holatda uni so‘ndirish muddati sotib olin-
gan jih o z la rn i ishga tushirish sanasigach a u z a y tirilish i, y a ’ni,
an iq ro g ‘ i ushbu san ad an asosiy qarzni so‘ndirish b o shlanishi
m um k in .
Imtiyozli davr davlat tomonidan
kafolatlanadigan uzoq mud-
datli xalqaro banklararo kreditlarda, konsorsial (sindikat) yev-
rokreditlarda, m ashinalar, jihozlar, sanoat komplekslarini yirik
Dostları ilə paylaş: