J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonov xalqaro moliya munosabatlari
4 . 3 . K re d it va foiz d erivativlari
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1 4 . 3 . K re d it va foiz d erivativlari
Kredit derivativlari (credit derivatives). Kredit derivativlari kredit risklarini boshqarish strategiyasida foydalaniladi. Ular risklarni a n ’anaviy boshqarishning portfelni diversifikatsiyalash va kredit lim itlari kabi usullarini nafaqat to‘ldiradi, balki ularni o‘rnini bosishi m um kin. Kredit derivativlari faqatgina birjadan tashqari bozorda m uom alada bo‘lishi m um kin. Kredit deriva- tivlarining asosiy sh akllariga defolt bo‘ladigan aktivlarga svoplar (kredit defolt svopi), kredit opsionlari va yalpi darom adga svop- larni olish m um kin . U larn in g asosiy ishtirokchilari xalqaro bank- lar hisoblanadi. Kredit derivativlar segm entining rivojlanishiga salbiy t a ’sir ko'rsatayotgan asosiy om illardan biri xalqaro kredit- lash sohasida yagona qonunchilikning mavjud emasligi hisobiga kredit derivativlarning standart hujjatlarining mavjud emasligi hisoblanadi. Kredit notalari (inglizcha credit-linked note (C LN ) so‘z birik- m asidan olingan) — obligatsiyalarga o‘xshash moliyaviy vosita bo‘lib, bunday obligatsiyalar kredit shartnom asiga bog‘langan bo‘ladi. li n in g yordam ida bank berilgan kreditni qayta moli- 365 yalashtirish va unga bog‘liq riskni uchinchi shaxs-investorga o'tkazish orqali kredit riskini boshqarish imkoniyatiga ega b o lad i. Bank va investor o'rtasida tuziladigan «Kredit riskiga qatna- shish to‘g ‘risida»gi shartnomada namoyon bo‘ladi. Ushbn shartno- mani tuzish orqali kredit beruvchi bank ushbu qarz mablag‘larida uchinchi shaxs (investor)ga ulush huquqini, sluiningdek, qarz- dorning bank tomonidan berilgan kreditlari bo'yicha o‘z majburi- yatlarini qisman yoki to‘liq bajarolm aganligidan yuzaga keluv- chi risklarning bir qismini berish im koniga ega b o lad i. Bunday shartnomani rasmiylashTirish keyinchalik fond bozorida savdo qilinishi mumkin bo‘lgan kredit notasi qimmatli qog‘ozlarini berish orqali am alga oshiriladi. Shunday qilib, bankka yirik va riskli kreditlarni kichik b o lak larg a bo‘lib, ularni alohida-alo- hida turli investorlarga sotish imkoniyati pavdo bo'ladi. «Kredit riskiga qatnashish to‘g ‘risida»gi shartnomada bankning pul maj- buriyatlari hajmi kredit shartnomasi bo‘yicha qarzdor tomonidan am alga oshiriladigan tolovlar hajmidan oshmasligi lozim. Shart- noma ishtirokchilari oldida bank m ajburiyatlarining bajarilishi kredit shartnomasi bo'yicha garovni talab qilish huquqi orqali ta’m inlanishi mumkin. Garov shartnomasi kredit notalariga bo‘lgan huquqning dastlabki egasi paydo bo‘lishi bilan tuzilgan hisoblanadi. Bank bir vaqtning o‘zida ham kreditor, ham kredit notalari emissiyasining tashkilotchisi bo‘lishi m um kin. Ko‘p hollarda kredit beruvchi bank qarzdorning kredit riskini o‘z zim m asiga olmaydi, y a ’ni ularni investorlarga sotadi. Kredit notalarini so- tib oluvchilar qarzdorga nisbatan bankning kredit risklarini o‘z zim m alariga oladilar. Kredit notalarini emitenti (bank) tom oni dan «Kredit riskiga qatnashish to‘g ‘risida»gi shartnoma bo'yicha o‘z m ajburiyatlarini bajarmaslik holati yuzaga kelganda kredit shartnomalari bo‘yicha emitentning garov predmeti hisoblan- gan kredit notalarini talab qilish huquqi kredit notasini ixtiyoriy egasining yozma talabnomasi orqali am alga oshiriladi. Shuning uchun kreditni va kredit notalarini so‘ndirish majburiyatla- 366 mu' bajarish bo'yicha oxirgi javobgar shaxs qarzdor hisoblana- di. Kreditni so‘ndirish muddatigacha krcdit hodisasi, masalan, kredit bo‘yicha majburiyatlar bajarilm asligi, yoki qarzdor bankrot bo'lishi sodir bo‘lm asa, kredit notalar nominal qiymati bo'yicha so‘ndiriladi. Agar kredit hodisasi sodir b o isa , majburiyatlar qiy mati va Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|