lari bo‘lgan m am lakatlar valutalari olinadi, ch u n ki eksportyorlar
o ‘zlarin in g m ahsulotlari va xizm atlari uchun to ‘lovlarni asosan
ushbu
valutalarda qabul qiladi, shuningdek bozorda im portyorlar
tom onidan ularga talab ko‘p b o la d i.
N o m in al sam arali valuta kursi (nom inal effective exchange
rate, N E E R ) — bu m am lakatdagi valuta operatsiyalarida tashqi
savdoda asosiy ham kor bo‘lgan m am lakatlar valu talarin in g
salm og‘ini inobatga olgan holda hisoblangan indeks ko‘rinishidagi
valuta kursidir.
N E E R quyidagi formula asosida hisoblanadi:
Bu yerda: E”e — nom inal sam arali valuta kursi; Sj — i m am -
lakat ko‘rsatkichlari yig‘indisi; i — tashqi
savdoda ham kor m am -
bo‘yicha bazaviy yil valuta kursi (E 0)ga nisbatan joriy yildagi n o m i-
ÜV I 1 jy|
nal valuta kursi ( E l)n in g o ‘zgarish indeksi; ^ = --------i---------i—
— asosiy ham kor m am lakatlar bilan qilingan savdosi (EX j+IM j)
ning m am lakat tashqi savdosi (EX total+ IM total)dagi salm og‘i.
N om ina] sam arali valuta kurslarini hisoblashda ekspertlar-
ning bahosi m uhim aham iyatga ega. M asalan, X V F m etodologi-
yasi b o ‘yicha nom inal valuta kurslarini hisoblash uchun quyidagi
ko‘rsatkichlarni aniqlab olish zarur:
1. Qolgan barcha valuta kurslari indekslari hisob-kitob q ilina-
digan bazaviy yilni tanlab olish;
2. Yil davom ida shakllangan valuta kurslarining o ‘rtacha qiy-
m atini
hisoblash usulini belgilash;
3. M am lakatning tashqi savdoda ham kor asosiy davlatlarini
aniqlash;
lakat; PnE - —1 — tashqi savdo ham kori bo ‘lgan har bir m am lakat
136
4. Tashqi savdoda ham ko r asosiy davlatlar bilan am alga oshi-
rilgan xalqaro operatsiyalarning m illiy tashqi savdo hajm idagi
ulushini aniqlash;
5. Tashqi savdoda h am kor asosiy davlatlar valutalariga nis-
batan m illiy v alutaning o ‘rtacha yillik
ayirboshlash kursi indeksi-
ni bazaviy yilga nisbatan hisoblash.
6. Tashqi savdoda h am kor asosiy davlatlar bilan am alga oshi-
rilgan xalqaro operatsiyalarning m illiy tash q i savdo hajm idagi
ulushini ushbu davlatlar valutalariga n isb atan hisoblangan m illiy
valutaning o ‘rtac h a yillik ayirboshlash kursi indeksiga ko‘paytirish
va n atijalarni um u m lashtirish.
Biroq, n o m in al sam ara]i valuta kursi nafaqat valutalar qiy-
m atidagi o ‘zg arish larni, balki h am k o r davlatlardagi n arx larn in g
o'zgarish darajasini ham o‘zida m ujassam etadi.
Real sam arali valuta kursi (real effective exchange rate, R EER ).
N o m in al sam arali valuta kursidan real tendensiyalarni aniqlash,
ya’ni inflyatsiya ko‘rsatk ich larin i chiqarib
tashlagan holda m am -
lakatlardagi ishlab chîqarish, iste’mol x arajatlarini solishtirish
uch u n real sam arali valuta kursi hisob -kito b qilinadi.
R E E R quyidagi form ula asosida hisoblanadi:
e
; = 2 ( p ' - w ,)
Bu yerda:
Ere —real sam arali valuta kursi;
— i m am lak at ko‘rsatkichlari
E
yig‘indisi; i — tashqi savdoda h am k o r m am lak at; PrE = —1 —
tashqi savdo h am k ori b o ‘lgan h ar b ir m am lak a t b o ‘yicha bazaviy
yil valuta kursi (E 0)ga n isbatan joriy yildagi real valuta kursi (Er)
n in g o ‘zgarish indeksi; W( =
— — asosiy ham kor
E X total
total
m am lak atla r bilan qilingan savdosi (E X L+I M in in g
m am lak at
tashqi savdosi (EX total+ lM total)dagi salm og‘i.
137
A gar m illiy valutaning real sam arali kursi oshsa ushbu m am -
lakatning ja h o n bozoridagi raqobatbardoshligi kam ayadi, ya’ni
eksport tovarlari qim raatlashib, u ning m iqdori qisqaradi, im port
m ahsulotlari esa, aksincha arzonlashib, m iqdori ortib boradi.
Real sam arali valuta kursining rivojlanishi
o datd a nom inal
sam arali valuta kursining o ‘zgarish tendensiyasiga mos holatda
harakatlanadi. U lar o ‘rtasidagi k atta o ‘zgarishlar tu rli ham kor
m am lak atlarda keskin holatda yuzaga kelgan yirik darajadagi
inflyatsiya su r’atlari bilan bog‘liq bo ‘ladi.
X alqaro valuta fondi liar 10 yillik davriy oraliqda asosiy valuta-
larga nisb
Dostları ilə paylaş: