J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonov xalqaro moliya munosabatlari

12
yilgacha 
(o'rtacha
7 yilga) va asosan 
100 m in A QSH d o llarid an 500 m in A Q S H dollari m iqdori- 
da beriladi. Y evrokreditlar b o 'yich a foiz stavkalari suzuvchi 
b o ‘lib, d o im o xalqaro foiz stavkalari ( L l ß O R , P1BOR, F I ­
B O R) asosida ko‘rib chiqiladi. Y evrobanklar yevrokrcditga xiz­
m at ko ‘rsatgani, ishtirok etgani va ushbu ja ra y o n n i boshqargani 
u ch u n komission t o ‘lovlar oladi yoki kredit foiziga b an k o ‘z 
s predini q o ‘shadi. Y evrokreditlarni olish ju d a qulay va tez am al- 
ga oshiriladi h a m d a ushbu k red itlarn i u zoq m uddat davom ida 
so‘ndirishga im k o n beriladi. Y evrobanklar m ijozning to l o v
va kreditni qaytarish qobiliyatini, kred it ta rix in i o ‘rgangan 
h o ld a turli shakldagi m u z o k a ra la r natijasida ssuda shartlari 
t o ‘g ‘risidagi yozm a s h a rtn o m a asosida o ‘z mijoziga yevrokredit­
la rn i ta q d im etishadi. Foiz stavkaning o'zgarishi natijasida yu- 
zaga keladigan z ara rlarn i oldini olish m aq sad id a b a n k la r qisqa 
m u d d a tli yevrokreditlar b ozorida tu rli ko‘rinishdagi moliyaviy 
operatsiyalarni am alga oshiradilar. 0 ‘rta va uzoq m uddatli 
y evrokreditlar o d a td a stend-bay va q ay ta y angilanish (rollover) 
shartlari asosida ta q d im etiladi.
277

---

Birinchi holatda b ank qarz oluvchiga shartnom ada kelishilgan 
sum m ani turli qisqa (3, 6, 9, 12 oylik) m uddatlar b o ‘yicha alohi- 
da-alohida taqdim etish majburiyatini oladi. S hartnom ada belgi- 
langan har bir muddat bo‘yicha kredit foizi h am alohida-alohida, 
yevrovaluta bozoridagi asosiy suzuvchi foiz stavkalar (masalan, 
LlB O R)ning o ‘zgarishini inobatga olgan holda ko‘rib chiqiladi. 
Bu esa, yevrobanklarga o ‘rta va uzoq muddatli kreditlarni qisqa 
muddatli resurslardan foydalangan holda taqdim etish im koni- 
yatini yaratadi.
lkkinchi holatda, rollover yevrokreditlar turli shartlar asosida 
berilishi m um kin. Xususan:
1. Yevrobank bitim tuzilgandan so‘ng, investitsion loyihani 
kredit lash uchun moljallangan barcha summani darhol bir marta- 
lik tolov orqali yoki ma'lum bir muddatdan keyin berishi, shuning- 
dek, kreditni so'ndirish tartibi ham bir martalik tolov hisobiga yoki 
qisman, alohida tolovlar rejasi orqali amalga oshirilishi mum kin.
2. A maliyotda keng tarqalgan rollover kredit turlaridan biri 
bu kreditning m a l u m bir oraliq muddati davomida mijozning 
maksimal olishi m u m k in b o lg a n kredit miqdorini nazarda tu - 
tadi. Bunday kreditni solidirish tartibi bir m artalik yoki qisman 
to lo v lar orqali amalga oshiriladi.
3. Kredit shartnom asida ssuda hajmi va lining loiz stavkasini 
kreditning u m um iy muddati davomida h ar chorakda, yarim yilda 
yoki bir yilda bir m a rta va h.k. oraliq m uddatlarda qayta ko‘rib 
chiqish tartibi yoki sanasi belgilab qo‘yiladi.
4. Rollover kreditning maxsus turlaridan biri bu qarz oluv­
chiga kelishilgan m a l u m muddat davomida oldindan belgilan- 
gan shartlar asosida zaru r b o lg a n d a yevrobankdan kredit olish 
huquqini beradi.
Rollover kreditlarning shakli va shartlari turlicha b o ls a d a , 
ular uchun ham b a ’zi bir elementlar majburiy hisoblanadi. X usu­
san, to m o nlarn in g faoliyat tavsifi, kreditning summasi, maqsadi 
va to lo v valutasi, so‘ndirish muddati va tartibi, qiymati va kafolati 
h am d a boshqalar.
278

---

Yevrodepozitlarning m uddati 1 k u n d an 1 yilgacha, b a'/a n
5 yilgacha cho‘zilishi m u m k in , odatda ularning muddati (> oy 
h o ‘ladi. M azku r bozorda b anklararo depozitlarning o'riacha 
sum m asi 5—10 m in A QSH dollarini, b a ’zan esa u n d an bir ncclia 
m a rta katta m iqdorni tashkil etadi.