— likvidlilik — zax ira birliklarini aniqlash h am d a to ‘lov ba-
lansining n o m u tan o sib lik larin i qoplash uch u n u larni qo‘llash im -
koniyatlari va ta sh k il etish shak llarin i belgilash;
— boshqarish — xalqaro moliyaviy in stitu tlarn i tash k il etish
va u la rn in g vakolatlari orqali h iso b-k itob larn in g uzluksizligini
ta ’m in lab borish.
Jah o n valuta tiz im in in g asosiy m aqsadlari b o ‘Iib quyidagilar
hisoblanadi:
— m am lak atlar o ‘rtasidagi xalqaro h iso b -k ito b larn in g uzluk-
sizligini ta ’m inlash;
— m am lak atlar m illiy valutasi barqarorligini ta ’m in lash n i
qo ‘llab-quvvatlash;
— ja h o n xo‘ja lig in in g tu rli iqtisodiy tizim lari o ‘rtasida
sam a-
rali m e h n at ta q sim o tin i ta ’m inlash;
— ja h o n ishlab chiq arish i um um iy h ajm in ing o ‘sishiga va ah o -
li b an d lik darajasin ing oshishiga erishish;
— m illiy iqtisodiyotlarda barqaror iqtisodiy o ‘sishni ta ’m inlash;
— inflyatsiyani jilovlash va tashqi iqtisodiy m uvozanatni ush-
lab tu rish va boshq.
Valuta tiz im lari m uayyan elem entlarni o'ziga qam rab olgan
holda faoliyat yuritadi.
M illiy valuta tizim i quyidagi elem entlarni o ‘zida m ujassam -
lashtiradi:
—
m illiy valuta;
— m illiy valutaning alm ash in ish rejim i;
— m illiy valuta pariteti;
— m illiy valuta kurs rejim i;
— valuta cheklovlari holati;
— m am lak a tn in g xalqaro valutaviy likvidligini tartibg a solish;
— m illiy valuta b ozorid a operatsiyalarni yuritish tartibi.
Jah o n valuta tizim ig a esa quyidagi elem entlar kiradi:
— xalqaro to ‘lov
vositasi;
— valuta k u rsla rin i belgilash va saqlab tu rish m exanizm i;
— valutalarni konvertatsiyalash shartlari;
99
— valutaviy cheklashlarni davlatlararo tartibga solish;
— xalqaro valutaviy likvidlikni ta ’m inlash va tartibg a solish;
— xalqaro hisob-kitob sh ak llarin i um um lashtirish;
— oltin va valuta
bozorlarida ishlash rejim lari;
— valuta m unosabatlarini tartibga soluvchi davlatlararo insti-
tu tlarn in g huquq va m ajburiyatlari.
Jahon valuta tizim i rivojlanishiga sezilarli ta ’sir ko‘rsatgan
om illar sifatida quyidagilarni qayd etish m um kin:
— m ahsulot ishlab ch iq arish n in g rivojlanish darajasi;
— xalqaro m ehnat taqsim oti jadallashuvi darajasi;
— ja h o n bozori rivojlanish darajasi;
— xo‘ja lik y uritishning tizim lari rivojlanish darajasi.
M am lakatlar o ‘rtasidagi ikki to m o nlam a iqtisodiy m unosabat-
larning ko‘p tom onlam a m unosabatlar
sifatida rivojlanishi bilan
jah o n valuta tizim in in g aham iyati yanada o rta boshladi. C hunki
m am lakatlar o ‘rtasidagi xalqaro savdo, kredit, investitsiya va k a
pital harakati bilan bog‘liq bo‘lgan moliyaviy m unosabatlar jah o n
valuta tizim i doirasida belgilangan m uayyan tam o y illar asosida
am alga oshirilardi.
Dostları ilə paylaş: