Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

hayot markazlariga aylantirildi (shu jumladan XII-XIII asrlar chegarasida bir yuz 
yillik davomida yirik shaharlarda 80 ta muhtasham kafedral soborlar tashkil etildi, 
ular hanuzgacha kishini hayratga soladi).
Sharqiy Yevropada qadimgi ellin madaniyatini, qaysidir ma’noda Rim 
madaniyatini meros qilib olgan Vizantiya imperiyasining rli zgacha edi. Uning 
ekspansiyasi Antioxiya, Anatoliya, Serbiya, Bolgariya va Dunay byi 
slavyanlarining boshqa yerlari, valaxovlar rivojlanishini, Kiev Rusi shakllanishini 
tezlashtirdi. VizantiyaArmeniya, Gruziyaning rivojlanishiga kuchlita’sirko’rsatadi. 
G’arbiy Yevropadan farqli ravishda hokimiyat kuchli blib, imperatorning obro’si 
shunchalik yuqori ediki, u uzoq payt davomida pravoslav cherkovini ham 
boshqargan. Konstantinopol patriarxi paydo blgach, u barcha ishlarni imperator 
bilan birga kelishib hal qiluvchi to’rt amaldordan biri bo'lgan. Pravoslav dini 
xalqlarning ona tilida tarqala boshladi, yozuvga ega blmagan xalqlar natijada 
o’z yozuvini ham qo’lga kiritdi.
Vizantiya butun Yevropa uchun ham kp ishlarni amalga oshirdi. VIII asrda 
u Yevropaga intilayotgan arab istilochiiari ylini tsdi. Oqibatda arablar Shimoliy 
Afrikadan tib, arbdan bostirib kirdi. Vizantiya va ayniqsa Konstantinopol orqali 
Sharq va Rus bilan asosiy savdo yo’llari o’tgan. Bu yo’llar bo’yida Shimoliy 
Italiya shaharlari rivojalana boshladi. Va nihoyat, Vizantiya Yevropa va dunyo 
uchun antik 0'rta yer dengizi sivilizatsiyalarining ko’p qismini saqlab kelgan. Bu 
yodgorliklar boshqa joylarda yo’q qilingan edi, Uyg'onish davri boshlangach, 
ular alohida ahamiyat kasb etdi.
Feodal imperiyalar ta‘siri 0 ’rta Sharq va Shimoliy Afrika makrohududlari 
shakllananishida keng klamga ega bo’ldi. Bu borada arab madaniyati alohida