Jahon qishloq xo’jaligi mahsulotlarini etishtirishda etakchi davlatlar ulushi

Dunyo qishloq xo`jaligi va atrof-muhit muhofazasi.

Minglab yillar davomida kishilarning qishloq xo`jaligi bilan shug`ullanishi atrof-muhitga katta ta`sir ko`rsatib kelgan.Tabiiy landshaft o`rnida antropogen landshaft shakllandi.Hozirda Antarktidadan tashqari barcha materiklarda antropogen landshaftni ko`rish mumkin.Dehqonchilik va chorvachilikni ekstensiv rivojlantirilishi (atrof-muhitga) erlarni haydash va o`rmonlarni kesish orqali kuzatiladi.

Qo`riq yerlarning o`zlashtirilishi hozirda ayniqsa, Osiyo,Afrika va Lotin Amerikasi mamlakatlarida kuzatilmoqda.Intensiv qishloq xo`jaligi rivojlangan (Yevropa va Shimoliy Amerika mamlakatlarida) mamlakatlarda atrof-muhitga kuchli ta`sir kuzatilmoqda.Sababi intensiv qishloq xo`jaligi uchun ximiya sanoati va mashinasozlik sanoati mahsulotlari yetakchi hisoblanadi.Masalan: hozirda jahon qishloq xo`jaligida 100000ga yaqin ximiyaviy preparatlar qo`llanilmoqda.Har yili dalalarga 500mln.t. kimyoviy o`g`it va 4-5 mln.t. turli xil ximiyaviy zaharli moddalar sepilmoqda.
Qishloq xo`jaligini kimyolashtirishdan katta iqtisodiy foyda olinadi,lekin pestisidlar,gerbisidlar(o`simliklarga qarshi), insektisidlar(hashorotlarga qarshi) atrof-muhitni,ayniqsa,mln. yillar shakllangan ekologik muvozanatni kuchli zararlaydi.
Dunyo bo`yicha qishloq xo`jaligi ximiyalashtirishdan yiliga 400000dan -2mln.gacha odam zaharlanmoqda.Bularning asosiy qismi rivojlanayotgan mamlakatlarning qishloq aholisidir.Masalan: paxta yakka hokimligi davrida qishloq atrofida ba`zan odamlar ustidan samolyot va OVXlarda dori sepishgan.
AQSH va boshqa rivojlangan mamlakatlarda qishloq xo`jaligida zaharli moddalarni qo`llash butunlay taqiqlangan.Ximiyaviy o`g`itlar (fosforli,kaliyli,azotli)ni erlarga muttasil yiliga solish tuproqning tabiiy xususiyatini yo`qotadi,strukturasini buzadi,foydali tuproq hayvonlari va mikroorganizmlarini kamaytirib yuboradi yoki butunlay yo`qotadi.Masalan: tuproq chuvalchanglarini,tuganak bakteriyalarni.Organik o`g`itlar esa buning aksi.
XX-asrning 80-yillaridan boshlab, dastlab AQSH va G`arbiy Yevropa davlatlarida qishloq xo`jaligi zararkunandalariga qarshi biologik kurash usuli rivojlandi. Baliq ovlash bilan insoniyat qadimdan shug`ullanadi.Hozirda dunyoda 15mln. kishi baliq ovlash bilan shug`ullanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Karimov I.A. “O`zbekiston XXI asr bo`sag`asida, xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari” Toshkent. 1997 y.
2. Atlas “Ekonomicheskaya i sosialnaya geografiya mira” M. 2006 “Drafa”
3. Atlas “Ekonomicheskaya i sosialnaya geografiya mira” M. 2005 “Ast- Press shkola”
4. Atlas “Ekonomicheskaya i sosialnaya geografiya mira” M. 2000“Ast- Press”
5. “Atlas mira” Stranы mira v kartax i sifrax. M. “Ast-Press” 2000 g.
6. Ahmedov B. Lotin Amerikasi. T.O`z dav nashr. 1963.
7. Arab mamlakatlari. Spr. O`zb. T. 1965.
8. V.V.Volskiy va b. Ekonimicheskaya geografiya kapitalisticheskix i razvivayushixsya stran. 2-chiqar. M. MGU. 1986-y.
9. “Geografiya: stranы i narodы” Rossiya. g. Smolensk: “Rusich” 2000 g.
10. Internet ma`lumotlari “Osnovnыye demograficheskiye pokozateli po vsem stranom mira v 2007 godu” Razdel I-II