ishchanlikka ega bo‘lgan fazalarda o‘tkazilsa shuullanganlik darajasi doim o‘sishi kuzatilmoqda. Masalan, kuch talab
qiladigan mashqlar bilan shuullanish mashulotlarining chastotasi qator faktor-larga, xususan shuullanuvchilarning
tayyorlanganligiga boliq. Tajribada isbotlanishicha shuullanishni endigina boshlagan-larda mashulotlarni xaftada uch
marotaba o‘tkazish, 1, 2 yoki 5 marotabali mashulotlar xam yuqori samara bergan, yuqori malakali sportchilarda esa
mashulotlar chastotasi ko‘proq.
Shuullanganlik faqat tizimli mashulotlardagina ortadi va uni to‘xtatish bilan shuullanganlikni keskin pasayishi
kuzatiladi. Jismoniy tarbiya jarayonida tanaffuslarga yo‘l qo‘yilmaydi. Chunki mashulotni ijobiy effekti yo‘qoladi.
Ijobiy effekt foni (soyasi) muximdir. Zararli o‘zgarishlar tanaffusning 5-7 kunlaridayoq keskin namoyon bo‘ladi.
Muskul kuchi ozayadi, xarakat tezligi susayadi, chidamlilik yomonlashadi.
Jismioniy tarbiya jarayonining – jismoniy sifatlarni rivojlantirishning uzluksizligi jismoniy kamolotga erishish
uchun optimal sharoit yaratadi. Nagruzkani intensivligi va xajmi, dam olish bilan shuullanishni (nagruzkani) to‘ri
navbatlashuvini tizimliligi bo‘zilishi, juda xam yuqori yoki past yuklama tanlash, mashulotlardan kutilgan natijaga olib
kelmasligiga sabab bo‘lishi mumkin va u amalda isbotlangan.
8-BOB. JISMONIY TARBIYa TAOLIMI, UNING VAZIFALARI VA XUSUSIYaTLARI
O‘quvchiga bilim berishda jismoniy tarbiya taolimi muxim o‘rinni egallaydi. Bu jarayonda xarakat faoliyatini
yoki uning maolum bo‘lagini bajarishga o‘rgatiladi, jarayon mashq qilish – takrorlash orqali amlga oshiriladi va
shuullanuvchida shu xara-kat xaqida nazariy bilimning shakllanishiga, jismoniy si-fatlarni rivojlantirish –
tarbiyalashga olib keladi. Demak, jismoniy tarbiya jarayonida taolim maxsus bilimlarni va xarakatni bajara olishni
o‘zlashtirish va uni o‘quvchiga, shuul-lanuvchiga uzatishni uyushtirilishini yo‘lga qo‘yishdan ibo-ratdir.
O‘qitish praktikasida «xarakat faoliyati taolimi», «xara-katga o‘rgatish», «xarakat malakasi», «xarakat
ko‘nikmasi», «naza-riy bilim», «qila bilish», «tarbiyalash», «rivojlantirish» va xokazodek atamalardan foydalaniladi
xamda yuqorida qayd qilinganidek jismoniy maolumot berishdek maqsadni amalga oshiradi.
