Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati

12.2. O‘qitish va tarbiyaning asosiy uslubiyatlari 

---

Xarakatga o‘rgatish eng kichik yoshdan boshlanadi. Bu esa xayot uchun kerakli malaka va ko‘nikmalarni

osondan qiyin didaktik prinsipi asosida, ketma-ketlikda, asta-sekinlik bilan olib boriladi va jismoniy tarbiya xaqida
eng sodda bilimlar, shaxsiy, umumiy gigiena qoidalari talablariga bo‘ysunishga o‘rgatiladi.
Maktab yoshigacha bo‘lgan bola jismoniy tarbiyasi umumiy o‘qitish uslubiyatlari asosida olib boriladi va
o‘qitishning quyidagi – onglilik va faollik, ko‘rgazmalik, kuchiga yarashalik va individuallashtirish, sistemalilik, 
talabalarini oshirish prinsiplariga tayanadi.
Bolani xarakatga o‘rgatishda:
a) ko‘rgazmalilik uslubiyatida bajarilishi kerak bo‘lgan xarakat, ko‘rgazmali qurol orqali ko‘rsatiladi, taqlid
qilinadi va narsalar turgan tomonlarga qarab bajarish uchun mo‘ljal beriladi.
b) so‘z yordamida ko‘rsatib tushuntiradi, buyruq yordamidan, aytib berish, so‘rash va boshqa uslubiyatlardan
foydalaniladi.
v) mashq qilish uslubiyati – xarakatni bajarish shartini o‘zgartirmasdan va o‘zgartirib bajarishdan foydalaniladi.
d) o‘yin va musobaqa uslubiyati...
Ko‘rgazmalilik uslubiyati xamma yoshdagi guruxlarda yoshning katta-kichikligiga, xarakat malakasi
zaxirasining ko‘p yoki ozligiga qarab qo‘llashning mezoni belgilanadi.
Eng kichik yoshdagilarda xarakat malakasi zaxirasi kam bo‘lib, ularda mashqlar xaqida tasavvur xosil qilish
juda qiyin bo‘ladi. Mashqga o‘rgatish uchun ko‘rgazmalik uslubiyatidan ko‘proq foydalaniladi. Jismoniy mashqlarni
ko‘rsatishdan tashqari ko‘rgazmali qurol, rasmlar, fotorasmlar, chizmalar, maketlardan foydalanish mashulot paytida
mashq texnikasini egallashni osonlashtiradi. Xarakatga o‘rgatishda taqlid qilish mashqlari yuqori samara beradi.
Xarakatni bajarishda o‘sha xarakatni xayvonlar, qushlar va boshqa jonivorlar xarakati misolida o‘qitish bolalarda
obraziga kirib bajarishga qiziqishni shakllantiradi va taolim jarayonini faollashtiradi.
Bu uslubni bolalar qancha kichik yoshda bo‘lsa shunchalik qiziqib bajaradilar. Bu yoshdagilarga ko‘rish va
jismlarga qarab mo‘ljal olish, qobiliyatini o‘stirishni axamiyati katta. U o‘z navbatida bajarilishi qiyin jismoniy
mashqlarni baja-rishni osonlashtiradi. Masalan: baland osib qo‘yilgan jismdan oshirib uloqtirish, bunda tana orqaga
bukiladi, tananing oirligi orqada turgan oyoqqa yuklanadi, yoki sakrab, osib qo‘yilgan! Buyumga yetish, o‘yinchoqlar,
boshqa jismlar ilib qo‘yib bajartirishni samarasi yuqori bo‘ladi.
Bolalarni mashqlarini qo‘rqmay bajarishga o‘rgatish muximdir. Xarakat malakasini shakllantirishda ritm,
tempni xis qildirish, ko‘pik, aytishuv bilan o‘ynaladigan o‘yinlarga musiqa tavsiya qilinadi.