Jismoniy tarbiya vositalariga tasnif

Fazoviy-vaqt xususiytlari: 

Tezlik - natija ijro etish tezligiga bog'liq. Tezlik bir xil va 
o'zgaruvchan bo'lishi mumkin.

Tezlashish - bu vaqt birligidagi tezlikning o'zgarishi, 
tezlanish metr / soniya bilan o'lchanadi Tezlanish 
ijobiy yoki salbiy bo'lishi mumkin, ya'ni tezlikni 
oshirish yoki sekinlashish. 

---


Kuch xususiyatlariga sportchiga ta'sir etuvchi, mashqni 
osonlashtiradigan yoki to'sqinlik qiladigan kuchlar 
kiradi. 

Jismoniy mashqlarning mazmuni va shakli bir-biri bilan 
chambarchas bog'liqdir. Ular organik birlikni tashkil 
qiladi, mazmun shaklga nisbatan yetakchi rol o'ynaydi. 
Harakat faoliyatini takomillashtirish uchun, 
avvalambor, uning mazmun jihatidan tegishli 
o'zgarishni ta'minlash kerak. Tarkib o'zgarganda, 
mashq shakli ham o'zgaradi. O'z navbatida, shakl 
tarkibga ham ta'sir qiladi. Nomukammal shakl mashq 
mazmunini to'liq ochib berishga imkon bermaydi. 

---


Jismoniy mashqlarning turkumlarga bo‘linishi 
– bu ularning eng muhim belgilariga muvofiq 
bir-biriga bog‘langan guruhlarga 
taqsimlanishidir. O‘qituvchi turkumlar 
yordamida jismoniy mashqlarning xususiyatini 
aniqlay oladi, binobarin, mashqlarni 
tanlashni yengillashtiradi, bu pedagogik 
vazifa talablariga javob beradi. Modomiki, 
jismoniy tarbiya fani rivojlanib borar ekan, 
yangi ma’lumotlar bilan uzluksiz boyib 
turadi, turkumlash esa doim bir xilda bo‘lib 
qolmaydi. 

---


Tarixiy rivojlangan jismoniy tarbiya tizimlari 
asosida jismoniy mashqlarni tasnifi.

Jismoniy mashqlarning anatomik xususiyatlariga 
ko'ra tasnifi. 

Jismoniy mashqlarni individual jismoniy sifatlarni 
tarbiyalashga yo'naltirilganligi asosida tasniflash. 

Harakatning biomexanik tuzilishiga asoslangan 
jismoniy mashqlarni tasnifi. 

Fiziologik kuch zonalariga asoslangan jismoniy 
mashqlar tasnifi. 

Sport ixtisoslashuviga asoslangan jismoniy 
mashqlar tasnifi 

---


Gimnastika 

O’yinlar,sport va turizm 

---


qo’l mushaklarga mashqlar. 

oyoq mushaklarga mashqlar. 

qorin mushaklarga bеrilgan mashqlar. 

bеl mushaklarga mashqlar. 

gavdaning ko’ndalang mushaklarga mashqlar. 

---


kuchni rivojlantirish uchun axamiyatli 
qarashlikni yеngish mashqlari og’irliklar 
ko’tarish, tortilish va h.k

tеzkorlikni rivojlantirish uchun axamiyatli 
tеzkor harakatlar, sprintcha yugurish, qisqa 
masofaga yugurish va h.k. 

chidamlikni rivojlantirish uchun axamiyatli 
vaqtga yugurish, suzish chang’ilarda yurish va 
h.k.

Chaqqonlikni rivojlantirish uchun axamiyatli 
(akrobatika va boshqa mashqlar). 

egiluvchanlikni rivojlantirish u-n axamiyatli 
(egilish va siltov mashqlar) 

---


Siklik harakat fazalari siklidagi kеtma-kеtlik 
qonuniyatlari va aloqasi sikllarni 
qaytarilishini va boqliqligi (yurish, yugurish, 
suzish,konkida yugurish chang’ilarda yurish) 

asiklik har bir mashqlar va ta'sirlar 
tugallanishi va qaytarilishi mumkin lеkin bu 
b-n siklik bo’lmaydi diskni uloqtirish, yadroni 
turtish, joydan sakrash va h.k). 

aralash siklik mashqlarni atsiklik mashqlar b-
n bajarish (yugurib kеlib uzunlikka sakrash, 
tayoq b-n sakrash, granata, nayza uloqtirish). 

---


Maksimal ish quvvati harakatlarning maksimal chastotasi 
bilan xaktеrlanishi yoki mushaklarning qisqarishi va 
amplituda kuchlanishi, katta bo’lishi mumkin. Ishlar 10-20 
sek davom etishi mumkin. 

Submaksimal ishning davom etishi 30-40 sekunddan 3-5 
minutgacha. o'rta masofaga yugurish 400, 800, 1000 va 
1500 m; 100, 200 masofada suzish, 400 m ga konki uchish 
500 1000, 1500 va 3000 m 

Katta quvvat zonalari, davom etishi 5-6 daqiqadan 20-30 
daqiqagacha. Bunga siklik mashqlar kiradi uzoq masofalarni 
yengib o'tish - 3000, 5000 yugurish, 10000 m, 800, 1500 m 
masofada suzish; konkida uchish - 5000, 10 000 m, chang'i - 
5, 10 km, eshkak eshish - 1,5, 2 km va boshqalar. 

O'rtacha quvvat bilan ishlash 30-40 min dan bir necha 
soatgacha davom etadi. Uzoq masofalarga kross, 
marafonlar, velo, chang’I poygalari. Eshkak eshish va 
suzishlar 

---


ommaviy sport turlari yеngil atlеtika sport 
o’yinlari, suzish, gimnastika va boshqalar. 

qo’shimcha sport turlari ovchilik, baliq ovi va 
boshqalar 

tеxnik sport turlari avtomotor sport turlari va 
boshqalar. 

---


Теория и методика физического 
воспитания. Изд. 2-е, исправленное и 
дополненное. Под.общ. ред. доктора пед. 
наук, профессора Л.П. Матвеев и 
профессора А.Д. Новикова. М., ФиС, 1976.

Теория и методика физического 
воспитания. Учеб пос-е. Под ред. Б.А. 
Ашмарина. М., “Просвещение”, 1979. 11. 
Очерки по теории физической культуры. 
Под общ.ред. Л.П. Матвеева, М., ФиС, 
1984.