Jizzax politexnika instituti

1. Boshqaruv karorlarining moxiyati va ularning tasnifi

Boshqaruv faoliyatining samaradorligi kupincha kabul kilinayotgan karorlarga bog`liq korxonadagi butun savol va muammolar zanjiri ularning anik echimi va boshqaruvchiga yuklangan, ishlab chikarish, texnik, ijtimiy, iqtisodiy, marketing va xukukiy vazifalar karorlarni tugri kabul kilish va uz vaktida bajarilishiga bog`liq. Echilayotgan muammolarning xammasi xar-kanday boshqaruvchi tomonidan xisobga olinadi va bu narsa uning boshqaruv uslubida xamda butun boshqaruv jarayonida aks etadi.

Iqtisodiyotni boshqarishdagi echimlarning moxiyati kupgina ob’ektiv omillarga bog`liq. Ulardan eng asosiysi - ishlab chikarish vositalariga turli mulkchilik; ishlab chikarish va mehnatni chukur taksimlanishi va ixtisoslashuviga; mehnat va material texnik resurslarni boshqarish; soxalararo, ishlab chikarishlararo alokalarni kengayishi; Kushma korxona tuzish; marketingni amalda kullash; korxona va oxalarni tashki iqtisodiy alokalarga chikish, boshqaruv karorlarini kabul kilishdagi tavakkalchiliklar.

Boshqaruv karori - keng ma’noda jamiyatdagi moddiy va ma’naviy extiyojlarning real kondirilish imkoniyatlari bilan bir nuktada kesishuvi xalk xujaligidagi bir nuktada kesishuvi. Xalk xujaligidagi bu muammoning echimi mavjud konunlar, farmonlarning bizga bog`liq bulmagan konuniyatlarning bizga bog`liq bulmagan konuniyatlarning bir-biriga muvofik kelishishidir. Boshqaruv karori - shuningdek korxona oldida turgan maksadlar va missiyasini amalga oshirish demakdir. Aynan shu jarayonda yuzlab, minglab insonlar uz extiyojlarini kondiradi, mavkega ega buladi, xar tomonlama usadi va umuman jamiyat usadi.

Karorlarni ishlab chikarish va amalda kullash raxbarning keyingi faoliyatidagi siljishlariga bog`liq. Bitta muammo buyicha bir necha karorlar ishlab chikiladi va ulardan bittasi amalda kullaniladi. Bu karorlar tasnifi muxim nazariy va xayotiy axamiyatga ega.

Boshqaruv faoliyatining samaradorligi nuktai nazaridan karorlar kuyidagi turlarga bulinadi: strategik va operativ.

Strategik karor - bu korxonaning faoliyati bilan bog`liq bo’lgan maksad va missiyalarning shakllanishi.

Bozor iqtisodiyotiga utish sharoitida bu karorlar korxonaning faoliyatidagi yangicha yondashuvlar, keskin burilishlarni sillik utishini ta’minlaydi. Strategik karorlar korxona, xudud, soxa darajasida karorlar jamiyatdagi yangi manbaalar xisobiga butun iqtisodiy va ijtimoiy muammolarni echishga yordam beradi.

Operativ karorlar bu moxiyati buyicha xujalik boshqaruv karorlaridir. Ular boshqariladigan ob’ektni uzluksiz ishlash jarayonini kullab-kuvvatlashi uchun joriy shaxsiy muammolar buyicha kabul kilinadi. Ya’ni, uning murakkab mexanizmini struktura va uzaro alokalarni uzgartirmasdan ushlab turishdir. Bu karorlarni raxbar maxsus tayyorgarliksiz etarlicha tez kabul kiladi. Bunday karorlarga xodimlarni ishga olish va bushatish, ularning ish xaklarini uzgarishi, korxonani kishga tayyorlash xakidagi va shu kabi xujjatlarni kiritish mumkin.

Xarakat doirasi buyicha boshqaruv karorlarini iqtisodiy, tashkiliy, ijtimoiy, texnik va texnologik karorlarga bulish mumkin.

Shuningdek, boshqaruv karorlari boshqaruv darajasi buyicha xam kuyidagi boskichda bulinadi: usta, uchastka boshligi, stex boshligi, ishlab chikarish boshligi, korxona va birlashva raxbari, vazir ....

Karorlar ta’sir kilish yunalishi buyicha tashki va ichki buladi. Tashki karorlar boshka darajaga karatiladi, ichki karorlar esa aloxida bulimlar yoki karatiladi, ichki karorlar esa aloxida bulimlar yoki korxonani kamrab oladi.

Boshqaruv karorlari funkstional mazmuni buyicha iqtisodiy, tashkiliy, koordinastion, ragbatlantiruvchi, boshqaruvchi va nazorat karorlarga bulinadi.

Kayta ishlashni tashkillashtirish buyicha shaxsiy, xamkasbiy va malakaviylarga bulinadi. Shaxsiy karorlar raxbarning jamoadagi kelishuvisiz va muxokamasiz yoki aloxida shaxslar tomonidan ishlab chikariladi. Kupincha bular korxona tarakkiyoti yulidagi prinstipial muammolarga daxli bulmagan operativ karorlardir. Hamkasb karolari asosan moddiy tayyorgarlik talab kiladigan, bir gurux mutaxassislar va raxbarlar tomonidan ishlab chikariladigan va kabul kilinadigan karorlardir. Ular xar tomonlama mazmunga egadirlar. Jamoa karorlari mansab yoki xodimlardan kat’iy nazar bugun ishtirokchilar tomonidan umumiy majlisda ishlab chikariladi. Bunday karorlar ishlab chikarishning baxoli savollarini kurib chikishda kabul kilinadi.

Mehnat turi buyicha karorlar standart va nostandart karorlarga bulinadi. Standart, ba’zan dasturiy karorlar - bu karorlarning uzini ishlab chikish va uni kabul kilish jarayonidagi karorlardir. Dasturlash va uni kabul kilish jarayonidagi karorlardir. Dasturlash mumkin bo’lgan karorlar orasida shunday standart boskichga etdiki, ularni matematik model shaklida tasvirlash mumkin. Ya’ni EXMning texnik ishiga axamiyatli kismni kiritish imkoniyati tugiladi. Nostandart karorlar - bu eng murakkab, asosiy karorlar. Ham kilinadigan muammoga ijodiy yondashish uchun kengligi bilan ajralib turadi. Ijodiy karorlar xar doim jadallik va yangilikda namoyon buladi. Birok nostandartlikning xarakterini dikkat bilan taxlil kilish zarur. Chukur , keng taxlilda bu xollarni unchalik va yangi emasligini kurish mumkin, agarda uni bir kator aloxida muammolarga bulib chiksa.

Shu tarika boshqaruv karorlari inson faoliyatining xar kanday doirasida tashkiliy boshlanishi bulib xisoblanadi. Uning asosida konunlar tasdiklanadi.yu material-texnik, moliyaviy va mehnat resurslari ishlatishni rejalashtirish, ijrochilar va raxbarlar ma’sliyati oshiriladi va maksadga etishish yulida ularning urni belgilanadi.