Kiymat va tannarx nazariyasi, ishlab chikarish sarflarini kamaytirishning ilmiy asoslari
Iqtisodiyot nazariyasida kiymat va tannarx masalasi aloxida axamiyat kasb etadi. Jumladan, kiymat tushunchasi borasida bir kator munozarali fikrlar mavjud. Ayrim iktisodchi olimlar tovarning kiymatini uning natijaliligi bilan boglasalar, ayrimlari tovar kiymati – tovar ishlab chikaruvchilarning tovarda gavdalangan va unda moddiylashgan ijtimoiy mexnati, deb xisoblaydilar. Boshkalari esa, tovarning kiymatini ushbu tovarga bulgan talab va taklif, ya’ni tovarning noyobligi belgilaydi, deyiladi.
Iktisodiyotda maxsulot ishlab chikarish tannarxi kategoriyasidan xam keng foydalaniladi. kiymat va ishlab chikarish tannarxi urtasidagi tafovut ishlab chikarish sub’ektining daromadi yoki foydasi xisoblanadi.
Iktisodiyotda maxsulot ishlab chikarish tannarxi kategoriyasidan xam keng foydalaniladi. kiymat va ishlab chikarish tannarxi urtasidagi tafovut ishlab chikarish sub’ektining daromadi yoki foydasi xisoblanadi.
Tannarx strukturasi tarmoklar va korxonalarning xususiyatiga, ishlab chikarish texnologiyasi va ishlab chikarishning tashkil kilinishiga boglikdir.
Tannarx strukturasi tarmoklar va korxonalarning xususiyatiga, ishlab chikarish texnologiyasi va ishlab chikarishning tashkil kilinishiga boglikdir.
Maxsulot tannarxining strukturasi uzgarmas mikdor xisoblanmaydi. Sanoatning usishi, texnika va ishlab chikarish texnologiyasi takomillashishi, asosiy va aylanma fondlardan foydalanishning yaxshilanishi, ish xaki mikdorining uzgarishi, iste’mol buyumlari baxolarining tartibga tushishi va transport tariflarining uzgarishi bilan maxsulot tannarxi strukturasi xam uzgaradi.
Foyda va uni maksimallashtirish
Sanoat va uning barcha buginlari ishini tavsiflovchi muxim sifat kursatkichlaridan biri foyda va rentabellikdir. Foyda bozor munosabatlarining muxim kategoriyasi sifatida iktisodiyotda ma’lum funkstiya (vazifa)larni bajaradi:
-ishlab chikarish faoliyatining natijasidan olingan iktisodiy samarani tavsiflaydi, chunki u sunggi moliyaviy natijani ifodalaydi;
-turli darajadagi byudjetlarni shakllantiradi;
-xodimlarning manfaatlarini ximoya kiladi va bu borada iktisodiy dastak va stimul rolini uynaydi;
-ilmiy – texnikaviy, tashkiliy va ijtimoiy ishlarni amalga oshirishga imkoniyat beradi.
