Joba: Kirisiw Tiykarģı bólim Orta Aziyanıń ashel dáwiri arxeologiyası Ashel dáwiri xronologiyası

Joba:
Kirisiw
Tiykarģı bólim
1.Orta Aziyanıń ashel dáwiri arxeologiyası
2.Ashel dáwiri xronologiyası
3.Levallua texnikası
Juwmaqlaw
Paydalanılģan ádebiyatlar

Kirisiw
Ashel mádeniyatı - tómen paleolit dáwiri mádeniyatı. Sol dáwir tiyisli tas shaqmar, bir yamasa eki tárepi ushırılıp, ótkir etilgen túrli formadaģı shaqmaq taslardan ibarat qurallar dástleb Fransiyanıń Amen qalası jaqınındaģı Sent-Ashelda tabılǵan jáne bul mádeniyat sol jay atı menen atalǵan. Ashel dáwiri adamları alģashqı jámiyet dúziminiń tómen basqıshında úńgirlerde, dárya boyındaģı pana jerlerde toparlasıp jasap, ańshılıq penen turmıs keshirgen. Órtten paydalanǵan. Ashel Batıs hám Arqa Evropada, Kavkaz, Aldıńģı Aziya, Afrikada tarqalǵan. Orta Aziyada Ashelģa tiyisli rezidenciyalar Qubla Qazaqstanda (Qarataw), Tashkent wálayatı (Ko'lbuloq), Ferǵana oypatlıqsında (Selunģur) hám basqa orınlarda ushraydı.
Orta Aziya aymaǵı alģashqı kisiler tárepinen qashan iyelengenligi tuwr ayırım ilimiy boljawlar sheńberinde oylaw múmkin bolǵan estelikler úyrenilgen. Málim bolģan, Orta Aziyanıń paleolit dáwiri esteliklerin úyreniw jumısları A. P. Okladnikovdıń ótken ásirdiń 30 -jıllarında alıp barǵan qıdırıw jumısları nátiyjesinde Tesiktas gor-mákanınıń úyreniliwinen baslanıp, házirge shekem kóplegen estelikler anıqlanǵan.
Házirge shekem Orta Aziya aymaǵınan ashel dáwirine tiyisli jigirmaǵa jaqın anıqlanǵan ashıq túrdegi jay mákanlar hám gor-mákanlardan ibarat arxeologik estelikler regionnıń pastegistliklarinde, taw aldı hám tawlı aymaqlarında jaylasqan. Esteliklerdiń ayırımlarında stratigrafik qazılmalar ámelge asırılǵan, ayırımlarınıń sırtınan tabılǵan usı dáwirge tiyisli tas quralları menen ataqlı. Ashel dáwiri arxeologik estelikleri Orta Aziyanıń barlıq aymaqlarında ushraydı. Atap aytqanda, otgean ásirdiń 40 -jıllarında A. P. Okladnikov Turkmenistan Jeńgeja II, 60 -70-jıllarında M. R. Qosimov Tashkent azisi (Ko'lbuloq), Ol. I. Islamov Ferģana oypatlıģı (Selungur), v. A. Ranov Qubla Tajigistan (Qarataw I hám Lohutiy I hám Guldara) H. A. Altpisbayev Qubla Qazaqstan (Qasqırqazģan, Teńirqazģan) hám jaqın jıllarda A. P. Drevyanko baslıqlıǵıdaǵı sibirlik arxeologlar toparı (Janish hám Dostig) aymaqlarında alıp barılǵan izertlew jumısları sebepli Orta Aziyanıń ashel dáwiri boyınsha zárúrli jańa maǵlıwmatlar toplanǵan.

Bul regionnıń ashel dáwiri estelikleri sánesi akademikalıq O. I. Islamov óziniń aqırǵı ilimiy maqalalarında Selunģur mákanı sánesin b.e.sh. 1, 5 mln.jıllıqlar sheńberinde beligilengan. Lekin, basqa bir izertlewshi ilimpazlar oǵan kelispewshilik bildirgen halda, sońǵı asheldiń dáslepki basqıshlarına tiyisli ekenin tán alıw etiwedi.

1.