Jo‘rayev 0 ‘zbekiston tarixi (Milliy istiqlol davri) uchinchi kitob «sharq» nashriy ot-matb aa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati toshkent 2011

1 9 9 7 - y i l 1 9 - o k t a b r
Xiva shahrining 2500 yilligiga bag‘ishlangan tantanali
marosimda so'zlangan nutq
Xonimlar va janoblar!
Aziz vatandoshlar, muhtaram Xorazm va Xiva ahli!
Qadr|i mehmonlar!
Shu kunlarda yurtimizda juda katta to‘ylar va tantanalar davom 
etmoqda. Kecha Zarafshon vohasida ko‘hna Buxoromizning mu- 
borak yoshini nishonlagan bo‘lsak, mana bugun xalqimiz, millati- 
mizning yana bir faxri va g‘ururi bo‘lmish, butun olamga mashhur 
go'zal Xivamizning 2500 yillik to‘yini shod-u xurramlik bilan bay- 
ram qilmoqdamiz.
Sizlaming barchangizni, awalombor siz - aziz Xorazm ahlini 
va butun 0 ‘zbekiston xalqini, uzoq-yaqindan kelgan qadrli meh- 
monlami ana shu shonli sana munosabati bilan chin qalbdan sami- 
miy muborakbod etishga ijozat bergaysizlar!
Imkoniyatdan foydalanib, Birlashgan Millatlar Tashkiloti, 
UNESKO vakillariga, xorijiy davlatlar elchilari va vakillariga, ax- 
borot vositalari vakillariga o ‘zimning alohida minnatdorligimni bil- 
diraman.
Xiva - bizning jonli tariximiz, bu dunyoga kelib ketgan qancha- 
qancha saltanatlar guvohi, yurtimizning, xalqimizning, millatimiz- 
ning mislsiz o‘tmishidan, ota-bobolarimizning dahosidan, ma'naviy 
mulkimizning buyuk iqtidori va qudratidan dalolatdir. Bundan ikki
5 6 9

---

ming yil aw al yashagan rimlik tarixchi 
Pompey Trog 
turkiy xalq- 
laming eng qadimgi ajdodlari haqida shunday deb yozgan: 
«Baqtiri-
yaliklar, so‘g‘dlar va xorazmliklar kelib chiqishining qadimiyligi
bo‘yicha misrliklar bilan bemalol bellasha oladi. Ular mehnat-
da ham, jang-u jadalda ham o‘zlarini ayamaydilar. Jismonan
haddan tashqari kuchlidirlar. O'zlariga tegishli biror narsani
qo‘ldan chiqarishni istamaydilar. Faqat g’alabaga intiladilar».
0 ‘zbek davlatchiligining tamal toshlari bundan 2700 yil mu- 
qaddam ayni Xorazm vohasida qo‘yilgan. Shu ma’noda, milliy dav- 
latchiligimiz tarixi Misr, Xitoy, Hindiston, Yunoniston, Eron kabi 
eng qadimiy davlatlar tarixi bilan bir qatorda turadi. Xorazm tari­
xi o‘zbek davlatchiligining asosi, uning qudrati va qadimiyligining 
tasdig‘idir.
Aziz yurtdoshlarim!
Bugun milliy ozodlik uchun kurashimiz tarixidan so‘z ketar 
ekan, birinchilar qatorida buyuk Xorazm o‘g ‘lonlaridan Najmiddin 
Kubro, Jaloliddin Manguberdi kabi milliy qahramonlarimizning 
nomlarini zikr etamiz.
Najmiddin Kubro Vatanimizni Chingizxon bosqinidan ozod qi- 
lish uchun jang qilib, qo‘lida ozodlik bayrog‘ini mahkam tutib jon 
taslim etgani tarixiy manbalardan ma’lum.
Xorazmshohlar sulolasining eng mashhur vakili Jaloliddin 
ham o ‘n bir yil davomida mo‘g ‘ullaming g‘arbiy o ‘lkalarga bosti- 
rib kirishlariga to‘siq bo‘lib turdi. G ‘anim oldida bosh egmadi, tiz 
cho‘kmadi, Vatan deya halok bo‘ldi.
Xorazm va Xiva tarixi xalqimizning yovuz, ilm-fan, san’at, ma- 
daniyat va ma’naviyat sohalaridagi yuksalish bosqichlarini o ‘zida 
mujassam etadi.
Zardushtiylikning muqaddas kitobi «Avesto» ham aynan Xo- 
razmda yaratilgani fikrimizning yorqin dalilidir.
Bugun bolalarimiz maktablarda va oliy o‘quv yurtlarida 
o ‘rganadigan algebra, algoritm kabi kashfiyotlarga asos solgan Mu­
hammad Muso al-Xorazmiy bu go‘zal voha nomini dunyoga mash­
hur etgan.
Atlantika ummoni ortida Amerika qit’asi borligini Xristofor Ko- 
lumbdan 500 yil oldin bashorat etib, hattoki uning xaritasini chizib 
qoldirgan buyuk ajdodimiz Abu Rayhon Beruniy mana shu muqad­
das zaminda tug'ilgan.
Makkai mukarrama amiri ibn Vaqqos XII asrda yashab o‘tgan 
yana bir buyuk vatandoshimiz - arab tilining mukammal grama- 
tikasini yaratgan insonni ulug‘lab: