Jo‘rayev 0 ‘zbekiston tarixi (Milliy istiqlol davri) uchinchi kitob «sharq» nashriy ot-matb aa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati toshkent 2011

Birinchidan, 
shu vaqtga qadar 0 ‘zbekistonda sobiq ittifoq dav- 
rida qabul qilingan ayrim qonun va me’yoriy hujjatlar hamon amal-
4 - 0 ‘zb ek isto n tarix i, 3.
97

---

da bo‘lib, ulardan butunlay voz kechish vaqti yetgan edi. Chunki, 
ular mazmun va mohiyati yangilanayotgan davlat va jamiyat uchun 
mutlaqo mos kelmas va hatto, yangi jamiyat oldida turgan tub maq- 
sadlami amalga oshirishga monelik qilar edi.
Ikkinchidan, 
0 ‘zbekiston o ‘z oldiga adolatli huquqiy demok- 
ratik davlat qurish, taraqqiyotning bozor iqtisodiyotiga asoslangan 
yo‘lidan borish va insonparvar fiiqarolik jamiyatini shakllantirish 
vazifasini maqsad qilib qo‘ygan edi. Bu borada rivojlangan mam- 
lakatlar, shuningdek, milliy ozodlik harakatlari orqali mustaqillikka 
erishgan va taraqqiyot yo‘liga kirgan boshqa qator davlatlar qonun- 
chilik tajribasidan foydalanish lozim edi.
Uchinchidan, 
mustaqil taraqqiyot yo‘lida vujudga kelayotgan 
milliy davlatchilik tizimi har qanday mafkuraviy ta’sirdan xoli, xalq- 
ning o ‘ziga xos tarixiy, axloqiy-ma’naviy va ruhiy qadriyatlariga 
mos bo‘lmog‘i lozim edi.
Bunday vazifani Konstitutsiyada belgilanganidek, qonun chiqa- 
ruvchi vakillik hokimiyati - Oliy Majlis uddalamog'i kerak edi. Shu- 
ning uchun ham Oliy Kengash XVI sessiyasidan (1994-yil, sentabr) 
so‘ng 0 ‘zbekistonda yangi qonun chiqaruvchi organ Oliy Majlisni 
shakllantirish uchun amaliy choralar ko‘rila boshladi. Sessiya qarori- 
ga muvofiq 1994-yil 25-dekabrida Oliy Majlisga, viloyat, shahar va 
turnan kengashlariga saylovlar belgilandi.
Saylov kompaniyasini muvaffaqiyatli o ‘tkazish uchun zarur sha- 
roitlar yaratildi. 0 ‘zbekistonda saylov kompaniyasi qonunchilikka 
qat’iy rioya qilingan, ijtimoiy barqarorlik va osoyishtalik to‘la saq- 
langan holda olib borildi. Birgina misol: 1994-yil 14-15-noyabrida 
Toshkentda Oliy Majlisga saylov o ’tkazuvchi okrug saylov ko- 
missiyalari raislarining uch kunlik seminari b o iib o‘tdi. Seminar- 
kengashda mamlakat hayotida ham, fuqarolar hayotida ham ulkan 
ahamiyatga molik yangilanishlar olib kirilishi zarurligi ta’kidlandi.
0 ‘zbekistonda ro‘y berayotgan demokratik o'zgarishlar, xu- 
susan ko‘ppartiyaviylikka asoslangan saylov kompaniyasi jahon 
hamjamiyatida ham katta qiziqish uyg'otdi. Shu bois yuqorida til- 
ga oiingan seminar-kengashda Birlashgan Millatlar Tashkilotining 
0 ‘zbekistondagi vakili Xolid Malik, AQSHning O'zbekistondagi 
Favqulodda va muxtor elchisi Genri Li Klark, Rossiya elchisi 
F.F.Sidorskiy, Turkiya elchisi Erdugan Aytun va boshqalar ishtirok 
etib, sayiovga taalluqli qimmatli tajribalari bilan o'rtoqlashdilar. 
Jumladan, Xolid Malik 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisida 
Okrug saylov komissiyalari raislari bilan seminar-kengash ishida 
uchrashish o'zi uchun yuqori martaba ekanini ta’kidladi. U seminar-
98

---

kengashni tarixiy sana - saylovlar oldidan 0 ‘zbekistonda demokra- 
tik jamiyat barpo qilish yo‘lida oldinga bosilgan qadam bo‘ladi, deb 
baholadi.
Saylovlami qonun talablari asosida o ‘tkazish uchun mamla- 
kat bo‘yicha 250 okrug va 7192 uchastka saylov komissiyasi tu- 
zildi. Ular tarkibiga mehnat jamoalarida obro‘-e’tibor va hurmat 
qozongan, partiyasiz bo‘lgan munosib kishilar kiritildi. Saylov- 
ni ko‘ppartiyaviylik va muqobillik asosida o ‘tkazishni ta’minlash 
uchun qonunda belgilangan muddatlarda tadbirlar belgilandi. 139 
saylov okrugida uchtadan, 106 saylov okrugida ikkitadan nomzod 
ovozga qo‘yildi. Saylovda ro‘yxatga olingan 17 million 248 ming 
464 saylovchining 93,6 foizi, ya’ni 10 million 526 ming 654 kishi 
o‘z konstitutsion huquqidan foydalandi.
Vakillik hokimiyati organlari tomonidan Oliy Majlis deputatlari- 
ga 2 ming 850 nomzod hamda viloyatlar, Toshkent shahri kengashla- 
rining, Qoraqalpog‘iston Jo‘qarg‘i Kengesining deputatligiga salkam 
2 ming nomzod ko‘rsatildi.
Fuqarolaming o‘z-o‘zini boshqarish organlari shahar va turnan 
kengashlari deputatligiga salkam 6 ming, siyosiy partiyalardan de- 
putatlikka jami 6 ming 110, jumladan, birinchi chaqiriq 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisi deputatligiga Xalq demokratik partiyasi- 
dan 247, «Vatan taraqqiyoti» partiyasidan 146, hokimiyatning va­
killik organlaridan 250 nomzod ko‘rsatildi. Hamma joyda saylovlar 
qonun talablariga muvofiq umumiy, teng, to‘g ‘ridan to‘g‘ri saylov 
huquqi asosida yashirin ovoz berish yo‘li bilan o ‘tkazildi. 1994-yil 
25-dekabrida, 1995-yil 8 hamda 25-yanvarda b o iib o ‘tgan saylov- 
larda saylovchilar xalqning munosib farzandlari uchun yakdillik bi­
lan ovoz berdilar. Bu Oliy Majlis - yangi Parlamentni demokratik 
yo‘l bilan shakllantirishning mamlakatimiz tarixidagi ilk tajribasi 
boidi.
1995-yil 23-fevralida o‘z ishini boshlagan yangi tarkibda- 
gi 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining birinchi sessiyasi 
0 ‘zbekiston tarixida o‘ziga xos sahifa ochdi. Sessiyada I. Karimov 
« 0 ‘zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy 
tamoyillari» to‘g‘risida keng qamrovli ma’ruza qildi.