Ba"zi clcktr hodisalar insoniyatga qadimdan ma'lum bo'lgan. Ammo XIX asming ikkinchi yarmiga kclib u sanoal maqsadlarida 4» Manila boshlandi va bu davrlarda elektr borasida buyuk kashfiyotlar qilindi. Bu kashfiyotlar quyidagi yirik olimlar aomi bilan bog'liq: Galvani Luidji, Kulon Sharl Ogyusten, Volta Alcksandr, Petrov, Devi, Ersted, Amper, Faradey, Yakobii В., Lens. I . Joul J., Om G., Kirxgof G.. Genrii Т., Fuko T. Maksvel T, Moletov A. Lodigin A. Yablochkov P., Edison Т., Gers G. Dolivo- Dobrovolkiy. Popov A. loffe A. Raximov. Fozilov F. Homidxonov M / va boshqalar. S 1-jadvalda elektr sohasidagi kashfiyotlar va olimlar haqida nm'luinotlar kellirilgan. 8.1-jadval
Olimlar
1800-y. (iolvani L. Elektr sohasidagi kashfiyotlar va olimlar Kashfiyotlar Italyan anotomofiziologi, birinchi bo'lib musqullaming qisqarishiga elektr hodisasi va metallarning elektrolit bilan kontaktida potcnsallar ayimiasi hosil bo'lishini kashf etgan. Elektr tokining kimyoviy manbalari uning sharafiga (ialvaniq elementlar deb yuritiladi
Kulon Sh. \ 1779-y. Volta A. l-ran.su/ injencr-fizigi. Elektrostatikamng asoschisi. Elektrostatikaning asosiy qonuni uning nomi bilan Kulon qonuni deb ataladi Italyan fizik fizioiogi. Kimyoviy tok manbai - Volta elementini ixtiro qilgan. Birinchi bo'lib qo'rg'oshinli akkumulyatomi yaratgan. Elektr zaryadini o'lehash asbobi elektroskopni yaratgan. Elektr kuchlanish birligi uning sharafiga Volt (V) deb nomlangan.
1802-y. Petrov V.
Rus fizigi. Volla ustunidan foydalanib elektr yoyini ixlim qilgan va metallarni payvandlash, eritish hamda yorug'lik olishni ixtiro qilgan.
Devi G.
lngliz ximigi va fizigi. Elektroliz hodisasini kashf etgan va uning yordamida kaliy va natriy metallarini olishga crishgan.
1819-y. F.rstedX.
Daniyalik fizik. F.lcktr tokining magnit slrelkasiga ta'siri hamda clcktr va magnit hodisalarining o'zaro bog'liqlarini kashf ctgan. Magnit maydoni kuchlanganligini o'lehov birligi uning sharafiga Ersted (E) deb nomlanadi.
1820-y. Amper A.
Fransuz fizigi. Elcktrodinamika asoschisi, clcktr lokli o'tkazgiehlami o'zaro ta'siri qonuni - Amper qonunini kashf ctgan. Magnctizm va elektrik nazariyalariga asos solgan. F.lcktr toki kuchi o'lehov birligi uning nomi Amper (A) bilan nomlangan
1831 -y. Faradev M
lngliz fizigi F.lcktromagnit maydon haqida ta'limot asoschisi. F.lcktromagnit. o'zinduksiya, paromagnetizm va diomagnitizm hodisalarini ochdi. Yonig'likni qutblanish tckisligi magnit maydonida burilishini asoslab bcrdi va bu hodisa Faradev effekti deb nomlandi.
1834-y. Yakobi B.
Rus fizigi, o'zgarmas tok eleku- dvigaiclini yaratgan va birinchi bo'lib uni kcmanl harakatga kcltirishda qo'llab clcktr yuritmaga asos soldi.
1833-y. Lens E.
Rus fizigi, induksion tokni yo'nalishini aniqlash qoidasini yaratdi va uning nomi bilan Lens qoidasi deb yuritiladi. LlckU mashinalarini generator va dvigatci bo'lib ishlash prinsipini asoslab bergan. Flcktr tokining issiqlik ta'sirini Jouldan 1 yil nldin aniqlagan (qonuniy). Bu ta'sir Joul-Len qonuni nomi bilan yuritiladi
1834-y. Joul.J.
Ingliz fizigi. Elektr lokining issiqlik ta'sirini aniqlagan. Lens bilan birgalikda Joul-Lcns qonunini kashf etishgan. Issiqlikning mcxanik ckvivalcntini topgan. Energiya va ish o'lchov birligi uning nomi bilan Joul (J) deb nomlanadi.
1826-у. От Gcorg
Nemis fizigi. Elektr zanjirlarini hisoblashga asos solgan. Eleklr qarshilik uning nomi bilan От deb nomlanuvchi birlik bilan ifodalanadi
1847-у. Kirxgof G.
Nemis fizigi. Tarmoqlangan va murakkab elektr zanjirlaridagi tok va kuchlanish orasidagi bog'liqlikni malcmatik ifodalash qoidalarini yaniigan olim. Ushbu qoida uning nomi bilan Kirxgof qoidasi (tenglamasi) deb yuntiladi.
Gcnri J.
Amcrika fizigi. O'zinduksiya hodisasini kashf etgan, magnil maydoni induktivligi o'lchov birligi uning nomi bilan Gcnri (Gn) deb nomlanadi.
l uko J.
Fransuz fizigi. Yorug'likni suvda va havoda larqalish tczligini aniqlash usulini kashf etgan va ushbu usul Fuko nomi bilan alaladi. O'zgaruvehan magnil maydoni ta'sirida passiv o'lkazgichlarda induksion uyurma toklar hosil bo'lishini aniqlagan va ushbu tok uni nomi bilan Fuko toki deb ataladi.
1873-y. Maksvcll J
Ingliz fizigi. Klassik elektrodinamika va statik fizikaning asoschisi. Hlcktromagnit maydonining klassik nazariyasi Maksvell nomi bilan ataladigan matcmatik tenglamalar tizimisi bilan ifodalanadi. Elektromagnit to'lqmlarning mavjudligi va ular ham yorug'lik singari qaytish, sinish qutblanish, dispersiya, difraksiya va intcrferensiya qonunlariga bo'ysinishni aniqlagan.
1872-y. Stoletov Л.
Ru-s fizigi. Magnit maydoni zanjirlarini analitik hisoblashga asos solgan. Fotoclcmcntni kashf etgan va folocffekt hodisasini va qonuniyatini
Kus clcktrotcxnik olimi. Yoy lampasi ixtirochisi. (Yablochkov norm) va u amalda birmchi bo'lib qo'llanilgan.
F.dison Т.
Amcrika fizigi, takomillashgan clcktr lampa ixtirochisi va uning keng qo'llanishini 1880- yilda Nyu-York shahrida o'zi loyihalashtirgan yoritish tizimisida amalgan oshirgan.
Gcrs G.
Kcmis fizigi. Hlektromagnit to'lqinlar borligini tajribaila isbotlab bcrgan olim. l-lcktromagnit va yorug'lik to'lqinlarini aynan bir xil tabiatli ckanligini amalda isbotlagan. Davriy jarayonlar o'lehov birligi uning sharafiga Gcrs (Gs) deb vuritiladi
1888-y. Dolivo Dobrovols-kiy
Kus clcktrotcxnik olimi. 3 fazali clcktr toki ixtirochisi (asoschisi). 1888-yilda 3 fazali generator, 1889-yilda 3 fazali qisqa tutashiirilgan rolorli asinxron dvigatcl. 1890- yilda 3 fazali transformatomi ixtiro qilgan.
1895-y. Popov A.
Kus fizigi. 1895-yilda radiopriyomnikn ixtiro qilgan.
loffc A.
Kizik olimi. Hlcktronika sohasida chala o'tkazgichlar fizikasiga asos solgan.
1905-y. Shamyun A., Jcli E.
Fransuz olimlari. 1982-yilda monografiyasida avtomatlarning rivojlanish tarixi kcltirilgan.
Polzunov I. 1
Rus olimi. 1865-yil bug' mashinasida odam ishtrokisiz suv sathini avtomatik rostlash qurilmasini yaralgan.
1873-y. Maksvcll D.
Ingliz olimi. 1868-yilda avtomatik rostlashning asosiy prinsiplarini yaratgan
1905-у. Raximov G'.
O'/bck clektrotexnik olimi. Nochiziqiy /.anjir va otka/gichlar nazariyasi va hisoblash metodikasiga asos solgan.
1910-y. Fozilov X
O'zbek olimi. Elektr energiyasini uzoq masofaga o'zatish, katta elektr tizimilar rejimlarini hisoblash nazanyasi va metodikasiui yaratgan
1928-у. Xomudxonov,
O'zbek olimi. Rostlantirgieh o'zgaruvchan tok elektr yuntmalarini yaratish mctodikasi asoschisi.
1753-у. I.omonosov M.V.
Rus olimi. Elektr sohasidagi birinchi yirik kilobni nashrqilgan.
Elektr tokining magnit maydoni haqidagi qonunni asoslagan (Bio-Savar qonuni).
1880-y. Lachinov D.A
Elektr energiyani elektr simlar orqali uzoq msofalarga uzatish imkoniyatini isbotlagan
1881-y. Depre Marscl
Elektr energiyani elektr simlar orqali uzoq msofalarga uzatish imkoniyatini asoslab bcrgan va u/unligi 57 km bo'lgan o'zgarmas tok elektr uzatish liniyasini qurgan (1882-y.).
1882-у.
Nyu-Yorkda marka/.iy elektr stansiya qurilgan.
1883-у., 1X88- У-
Moskva va pctcrburgda o'zgarmas tok elektr stansiyalari qurilgan.
1888-у. Slavyanov N.G.
Mctall clcktrod yordamida payvandlashni ishlab chiqqan.
1895-у. Popov A.S.
Radioaloqani kashf qilgan.
1904-1905-уу. Mitkcvieh V.F., Krug К.А.
Petcrburg politcxnika institutida "Hlcktr va magnil hodisalar nazariyasi" va Moskva oliy texnik bilim yuritda "O'zgaruvchan tok nazariyasi" fanlarini o'qiy boshlaganlar va elcklrotexnika sohasida muhandislar tayyorlashga asos solganlar
1925-у. Voloshin V.P.
Yuqori chastotali mashinali gcncratorlar va yuqori voltli simobli lo'g'rilagiehlanii kashf qilgan.
