“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN UZBEKISTAN” JURNALI VOLUME 1, ISSUE 6, 2023. SEPTEMBER ResearchBib Impact Factor: 8.654/2023 ISSN 2992-8869 148
e’tiqodlarga qarshi chiqdi, voqelikni empirik va ilmiy tushunish uchun bahslashdi.
Materializmning yuksalishini ma’rifat davridagi fan va texnika taraqqiyoti bilan
bog'lash mumkin, bunda kuzatish, tajriba va mantiqiy fikr yuritishga urg'u berilgan.
Ushbu paradigma o‘zgarishi jamiyat va tarix falsafasi uchun chuqur ta’sir ko‘rsatdi.
Materializm diniy institutlarning obro‘siga va hodisalarning g'ayritabiiy
tushuntirishlariga qarshi chiqqan dunyoviy va ilmiy dunyoqarashning rivojlanishiga
asos bo‘ldi. Bu tarixni o‘rganishga ham ta’sir ko‘rsatdi, chunki tarixchilar diniy yoki
ilohiy aralashuvlar emas, balki tarixiy o‘zgarishlarning asosiy belgilovchi omillari
sifatida moddiy sharoitlar, iqtisodiy omillar va ijtimoiy tuzilmalarga e’tibor bera
boshladilar.
Postmodernizm 20-asrda paydo boÿlgan falsafiy va madaniy oqim boÿlib,
modernizm tamoyillariga va uning taraqqiyot, ratsionallik va obÿyektiv haqiqatga
urgÿu berishga qarshi chiqqan. Postmodernistlarning ta’kidlashicha, universal
haqiqat yoki ob'ektiv haqiqat yo‘q, aksincha, individual tajribalar va madaniy
kontekstlarda shakllangan bir nechta sub'ektiv haqiqatlar mavjud. Ular katta
rivoyatlar va metanarrativlarni rad etib, bu rivoyatlar kuch tuzilmalarini
mustahkamlaydi va shaxsiy erkinlikni cheklaydi, deb da’vo qiladi. Postmodernizm
ham birlashgan o‘zlik tushunchasini tanqid qilib, o‘ziga xoslikning parchalangan va
kontingent xususiyatiga urg‘u beradi. Adabiyot, san'at va me’morchilikda
postmodernizm o‘ynoqilik, istehzo va pastish bilan ajralib turadi, u turli uslublar va
madaniy murojaatlarga asoslanadi. Tanqidchilarning fikricha, postmodernizm
axloqiy va axloqiy asoslarga putur yetkazuvchi relyativizm va nigilizmga olib
kelishi mumkin. Shunga qaramay, postmodernizmning ta’sirini turli xil ilmiy fanlar
va madaniy amaliyotlarda ko‘rish mumkin, bu an'anaviy fikrlash usullarini shubha
ostiga qo‘yadi va marginal ovozlar uchun joy yaratadi. Jamiyat va tarix falsafasini
o‘rganish shaxslar, jamoalar va umuman dunyo uchun juda katta ahamiyatga ega.
Hayotimizni shakllantiradigan ijtimoiy tuzilmalar, institutlar va mafkuralarni
o‘rganib, insonning xulq-atvori va jamiyat taraqqiyotiga ta’sir etuvchi omillarni
chuqurroq tushunamiz. Bu bilim bizga turli jamiyatlar duch keladigan murakkablik
va muammolarni tushunishga imkon beradi, bag'rikenglik, hamdardlik va turli
madaniyatlarga hurmatni rivojlantiradi. Bundan tashqari, tarix falsafasi bizga
o‘tmishni tanqidiy tahlil qilish, qonuniyat va tendentsiyalarni aniqlash, bugungi va
kelajak uchun qimmatli saboqlar olish imkonini beradi. Jamiyatni va tarix falsafasini
o‘rganish orqali biz zamonaviy dunyoning murakkabliklarida harakat qilish, ongli