6. Quyidagi nurlanishlarning qaysi biri eng kichik to‘lqin uzunligiga ega?
a) infraqizil nurlar;
B) ko‘rinadigan nurlar;
C) ultrabinafsha nurlar;
D) rentgen nurlari.
7. Quyidagi hodisalardan qaysi biri yorug‘likning ko‘ndalang to‘lqinlar
ekanligini tasdiqlaydi?
a) yorug‘lik difraksiyasi;
B) yorug‘lik dispersiyasi;
C) yorug‘lik interferensiyasi;
D) yorug‘likning qutblanishi.
8. 1 mm da 1000 ta shtrixi bor bo‘lgan difraksion panjaraning
doimiysini aniqlang.
a) 10;
B) 2;
C) 0,1;
D) 1.
9. Suvning nur sindirish ko‘rsatkichi 1,33 ga teng. Yorug‘likning
suvdagi tezligini toping.
a) 225000 km/s;
B) 300000 km/s;
C) 150000 km/s;
D) 398000 km/s.
121
10. radiolokator 1 sekundda 2000 ta impuls yuboradi. radiolokatorning
maksimal “ko‘rish” uzoqligi necha km ga teng?
a) 30;
B) 150;
C) 75;
D) 300.
11. Nurlanish intensivligi qanday birlikda o‘lchanadi?
a)
;
B) W;
C)
;
D) J s.
12. Yorug‘likning vakuumdagi tezligi c, to‘lqin uzunligi λ ga teng.
Yorug‘lik nur sindirish ko‘rsatkichi n bo‘lgan muhitga o‘tsa, bu
parametrlar qanday o‘zgaradi?
a) nc va nλ;
B) c/n va nλ;
C) c/n va λ/n;
D) nc va λ/n.
13. Prizmadan oq yorug‘lik o‘tganda spektrga ajralishi qanday hodisa
tufayli ro‘y beradi?
a) yorug‘lik interferensiyasi;
B) yorug‘likning qaytishi;
C) yorug‘lik difraksiyasi;
D) yorug‘lik dispersiyasi.
14.
-birlik bilan qanday fizik kattalik o‘lchanadi?
a) yorug‘lik kuchi;
B) nur intensivligi;
C) yoritilganlik;
D) ravshanlik.
15. Panjara doimiysi 1,1 μm bo‘lgan difraksion panjaraga to‘lqin
uzunligi 0,5 μm bo‘lgan yassi monoxromatik to‘lqin normal
tushmoqda. Kuzatish mumkin bo‘lgan maksimumlar sonini toping.
a) 4;
B) 5;
C) 7;
D) 9.
16. Oq rang hosil qilish uchun qanday ranglarni kombinatsiyalab
qo‘shish kerak?
a) qizil, yashil va zangori;
B) qizil, yashil va sariq;
C) binafsha, yashil va zangori;
D) havorang, yashil va zangori.
17. Zangori rangni hosil qilish uchun qanday ranglarni o‘zaro kombi-
natsiyalab qo‘shish kerak?
a) qizil, yashil va ko‘k;
B) qizil, yashil va sariq;
C) binafsha, yashil va havorang;
D) hech qaysi rangni qo‘shib zangori rangni hosil qilib bo‘lmaydi.
18. Yuzi 5 sm
2
bo‘lgan sirtga 0,02 lm yorug‘lik oqimi perpendikular
tushmoqda. Sirtning yoritilganligi qancha?
a) 20 lx;
B) 30 lx;
C) 40 lx;
D) 50 lx.
122
19. Qizil rang bilan zangori rang qo‘shilganda qanday rang hosil
bo‘ladi?
a) qoramtir;
B) sariq;
C) havorang;
D) ko‘k.
20. Qizil va yashil rang qo‘shilganda qanday rang hosil bo‘ladi?
a) qoramtir;
B) sariq;
C) havorang;
D) ko‘k.
iV bobda o‘rganilgan eng muhim tushuncha,
qoida va qonunlar
Maksvell
qipotezasi
Elektr maydonning har qanday o‘zgarishi uning atrofidagi
fazoda uyurmaviy magnit maydonni hosil qiladi .
hertz vibratori
elektromagnit to‘lqinni hosil qilish uchun yupqa havo qat-
lami bilan ajratilgan diametri 10–30 sm bo‘lgan ikkita
sharcha yoki silindrdan iborat.
Ochiq tebranish
kon turi
elektromagnit tebranishlari fazoga to‘la
tarqalib ketadigan tebranish konturi. Yopiq
tebranish konturida kondensator qopla ma lari
bir-biridan uzoqlashtirib hosil qilinadi.
nurlanish
elektromagnit to‘lqinlarning tarqalishi.
elektromagnit to‘l-
qin larning qaytishi
Metall jismlarga kelib urilgan elektromagnit to‘lqinlar qay-
tadi. Bunda qaytish qonunlari o‘rinli bo‘ladi.
elektromagnit
to‘lqinlarning
sinishi
elektromagnit to‘lqin ikki muhit chegarasidan o‘tganda si-
nadi. Bunda sinish qonuni bajariladi. n
21
=
1
2
=
.
ε
1
va ε
2
– mos ravishda birinchi va ikkinchi muhitlarning
dielektrik singdiruvchanliklari.
elektromagnit
to‘lqin uzunligi
Tebranishlar fazasi bir xil bo‘lgan, bir-biriga eng yaqin tur-
gan ikki nuqta orasidagi masofa. λ = .
elektromagnit
to‘lqin nurlanishi-
ning oqim zichligi
yoki to‘lqin inten-
sivligi
To‘lqinning tarqalish yo‘nalishiga perpendikular
yo‘nalishda joylashgan S yuzali sirtdan ∆ t vaqtda o‘tuvchi
W elektromagnit energiyasining sirt yuzi bilan energiya-
ning o‘tish vaqti ko‘paytmasiga bo‘lgan nisbati: I =
W
s ∆ t
radioaloqa
Xabarlarni elektromagnit to‘lqinlar vositasida alma shinish.
radiouzatgich
Xabarlarni elektromagnit to‘lqinlar vositasida yuborish.
123
radiopriyomnik
elektromagnit to‘lqinlar vositasida kelgan xabarni qabul
qiluvchi qurilma.
Mikrofon
Tovush tebranishlarini eleklr tebranishlariga aylantiruvchi
asbob.
Modulyatsiya
Past chastotali elektr tebranishlarini yuqori chastotali
elektr tebranishlariga qo‘shib yuborish.
kirish konturi
ko‘plab radiostansiyalar ichidan keraklisini tanlab oluvchi
tebranish konturi.
Detektorlash
Yuqori chastotali tebranishlarga qo‘shib yuborilgan past
chastotali tebranishlarni ajratib olish .
Videokamera
Yorug‘lik signallarini (tasvir) elektr signallariga aylan-
tiruvchi qurilma.
kogerent to‘lqinlar Chastotalari teng va fazalar farqi o‘zgarmas bo‘lgan
to‘lqinlar.
To‘lqinlar
interferensiyasi
kogerent to‘lqinlarning uchrashganda bir-birini kuchaytiri-
shi yoki susaytirishi hodisasi. ∆ d = 2 k ( k = 0, 1, 2, ....) da
kuchaytiradi, ∆ d = (2k + 1) da susaytiradi.
To‘lqinlar
difraksiyasi
To‘lqinning o‘z yo‘lida uchragan to‘siqni aylanib o‘tishi.
Bunda to‘siqning o‘lchami unga tushayotgan to‘lqin
uzunligidan kichik bo‘lishi kerak.
Difraksion panjara Yorug‘lik difraksiyasi kuzatiladigan ko‘p sonli to‘siq va
tirqishlar yig‘indisi.
Difraksion pan-
jarada difraksiya
hodisasi
d sinφ = nλ
d – panjara doimiysi; φ – difraksiyalangan nur burchagi;
n – spektr tartibi; λ – to‘lqin uzunligi.
Yorug‘lik
dispersiyasi
Oq yorug‘likning prizmadan o‘tib, yettita rangga ajralishi:
qizil, zarg‘aldoq, sariq, yashil, zangori, ko‘k va binafsha;
yoki nur sindirish ko‘rsatkichining yorug‘lik to‘lqin uzunli-
giga bog‘liqligi.
spektr
Yorug‘lik nuri biror-bir sindiruvchi muhitdan o‘tganda ho-
sil bo‘lgan rangli polosalar to‘plami.
Chiqarish spektr-
lari
Moddalar qizdirilganda chiqadigan spektr. Tutash, polosali
va chiziqli ko‘rinishda bo‘ladi.
Yutilish spektrlari Moddaning faqat o‘zining xossasiga mos bo‘lgan nurni
yutishidan hosil bo‘lgan spektr.
124
spektral analiz
Moddaning chiqarish yoki yutilish spektrlariga ko‘ra uning
tarkibini aniqlash.
Yorug‘likning
qutblanishi
Yorug‘likning turmalin plastinasidan o‘tganida elektr va
magnit maydon kuchlanganlik vektorlarining yo‘nalishlari
tartiblangan holga o‘tishi.
Malyus qonini
I = I
o
cos
2
φ. Qutblangan yorug‘likning analizatordan o‘tgan-
dagi intensivligi.
analizator
Yorug‘likning qutblanganligini aniqlovchi asbob.
Polyarizator
(qutblagich)
Tabiiy yorug‘likni qutblab beruvchi asbob.
infraqizil nurlar
Vakuumda to‘lqin uzunligi 700 nm – 1 mm oraliqda bo‘l-
gan elektromagnit to‘lqinlar.
Ultrabinafsha
nurlar
Vakuumda to‘lqin uzunligi 122 nm – 400 nm oraliqda
bo‘lgan elektromagnit tebranishlar.
rentgen nurlari
Vakuumda to‘lqin uzunligi 0,005 nm ÷100 nm oraliqda
bo‘lgan elektromagnit to‘lqinlari.
nurlanish oqimi
Vaqt birligi ichida biror-bir yuzaga tushayotgan energiya
miqdori: Ф = .
nurlanish inten-
sivligi
nurlanish oqimining shu oqim o‘tadigan yuzaga nisbati.
I =
Ф
S
. Birligi –
.
Yorug‘lik kuchi
Yorug‘lik oqimi Ф ni, shu yorug‘lik chiqayotgan fazoviy
burchak Ω ga nisbati. Birligi – kandela (kd). si birliklar
tizimining asosiy birligi. 1 kd sifatida yuzasi 1/600000 m
2
,
temperaturasi platinaning qotish temperaturasiga
teng, tashqi bosim 101325 Pa bo‘lgan holda, to‘liq
nurlantirgichdan perpendikular yo‘nalishda chiqayotgan
yorug‘lik kuchi qabul qilingan.
Yoritilganlik
Yuza birligiga tushgan yorug‘lik oqimi. Birligi – lyuks (lx).
E =
cosφ – yoritilganlik qonuni.
ravshanlik
Yorug‘lik chiqayotgan yuza birligiga to‘g‘ri keladigan
yorug‘lik kuchi. B = . Birligi –
.
125
v bob. nisbiylik naZariyasi
32-
mavzu. Maxsus nisbiylik naZariyasi asoslari.
tEZliklarni qo‘shishning rElyativistik
qonuni
Maxsus nisbiylik nazariyasi 1905-yilda A. Eynshteyn tomonidan
yaratilgan bo‘lib, u fazo va vaqt to‘g‘risidagi eski mumtoz tasavvurlar o‘rniga
kelgan yangi ta’limotdir.
Ma’lumki, mexanika – nyuton mexanikasi bo‘lib, jismlarning harakati
kichik tezliklarda, ya’ni << c hollarda o‘rganiladi c ≈ 3 · 10
8
m/s. Bunda
barcha sanoq sistemalarida yagona vaqt yoki vaqt sanog‘i qabul qilinadi.
Mumtoz mexanikada galileyning nisbiylik tamoyili asos qilib olingan, ya’ni
dinamika qonunlari barcha inersial sanoq sistemalarida bir xilda bajariladi.
galiley almashtirishlarining mohiyatini eslaylik. U ikki bir-biriga nisbatan
tezlik bilan harakatlanayotgan K va K' inersial sanoq sistemalariga nisbatan
harakatlanayotgan jismning koordinatasi va tezliklarini hisoblashga imkon
beradi.
hususiy holda K' sanoq sistemasi K sanoq sistemasining X o‘qi bo‘ylab
harakat qilsin (5.1-rasm). U holda qo‘zg‘almas sanoq sistemasi K ga nisbatan
galiley almashtirishlari quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
x = x' + t, y = y', z = z', t = t'. (5–1)
Boshlang‘ich holda ( t = 0), har ikkala sistemaning o‘qlari ustma-ust
joylashadi.
galiley almashtirishlariga binoan bir sanoq sistemasidan ikkinchi sanoq
sistemasiga o‘tgandagi tezliklar
x
=
'
x
+ ,
y
=
'
y
,
z
=
'
z
. (5–2)
126
Jismning tezlanishlari esa barcha
sanoq sistemalarida bir xil ekan:
y
0
0'
z
z'
x
x'
K
K'
y'
5.1-rasm.
a
x
= a
'
x
, a
y
= a
'
y
, a
z
= a
'
z
. (5–3)
Demak, mumtoz mexanikadagi
Nyu tonning ikkinchi qonuni
= m
bir inersial sanoq sistema sidan ik-
kinchi sanoq sistemasiga o‘tganda o‘z
shaklini saqlaydi.
Maksvell nazariyasiga asosan elektromagnit to‘lqinlarning tarqalish tezligi
barcha inersial sanoq sistemalarida bir xil bo‘lib, u yorug‘likning vakuumdagi
tezligiga teng.
Yorug‘likning tezligi esa, sanoq sistemalari yoki sanoq jism (yorug‘likni
qaytaruvchi ko‘zgular) harakat tezliklariga bog‘liq emasligi a. Maykelson va
e. Morli tomonidan ham tajribada isbotlandi.
Bundan kelib chiqadiki, elektromagnit to‘lqinlar (xususiy holda yorug‘lik)
ning tarqalish tenglamasi galiley almashtirishlariga invariant, ya’ni inersial
sistemaning tanlanishiga bog‘liq. agar elektromagnit to‘lqin yuqorida zikr
etilgan K' sanoq sistemasida c tezlik bilan tarqalayotgan bo‘lsa, uning K
sanoq sistemasidagi tezligi + c bo‘lishi kerak, lekin c emas!
Bunday qarama-qarshilikka a.eynshteyn barham berdi. U fazo va vaqt
to‘g‘risidagi mumtoz tasavvurdan voz kechdi. norelativistik (mumtoz)
fizikada absolut deb hisoblangan fizik kattaliklarni, shu jumladan vaqtni
relativistik (inglizcha relativity – nisbiylik) fizikada nisbiy kattaliklar deb
qabul qildi va o‘zining nisbiylik nazariyasinini taklif qildi.
nisbiylik nazariyasi yorug‘lik tezligidan kichik, ammo unga yaqin bo‘lgan
tezlik bilan harakatlanayotgan jismlarning harakat qonunlarini o‘z ichiga
oluvchi mexanika qonunlarining majmuasidan iborat bo‘lib, uni “relyativistik
mexanika” deb ataldi. eynshteynning maxsus nisbiylik nazariyasi asosini
ikkita postulat tashkil etadi:
1. Yorug‘lik tezligining doimiylik tamoyili: yorug‘likning vakuumdagi
tezligi barcha inersial sanoq sistemalarida bir xil va doimiy bo‘lib,
manbalarning hamda qayd qiluvchi asboblarning harakatiga bog‘liq emas.
2. Eynshteynning nisbiylik tamoyili: barcha fizik qonunlar va
jarayonlar barcha inersial sistemalarda bir xilda sodir bo‘ladi. Demak,
barcha fizika qonunlari hamma inersial sanoq sistemalarda bir xil
shaklga (ko‘rinishga) ega.
127
eynshteyn postulatlari va u asosida o‘tkazilgan matematik tahlillar
galiley almashtirishlarining relyativistik hollar uchun to‘g‘ri kelmasligini
ko‘rsatdi. Bu holda lorens almashtirishlari o‘rinli ekan. Bu almashtirishlar
yorug‘lik tezligiga yaqin bo‘lgan bir inersial sanoq sistemasidan ikkinchi
sanoq sistemasiga o‘tgandagi barcha relyativistik effektlarni tushuntirib
beradi hamda kichik tezliklar ( << c) da galiley almashtirishlari formulasiga
o‘tadi. Shunday qilib, nisbiylik nazariyasi mumtoz Nyuton mexanikasini
rad etmaydi, balki uning qo‘llanilish chegarasini aniqlab beradi.
koordinata va vaqtni almashtirishning kinematik formulalari maxsus
nisbiylik nazariyasida lorens almashtirishlari deb atalib, u 1904-yilda
tavsiya etilgan. Bu almashtirishlar elektrodinamika tenglamalari uchun ham
invariantdir.
5.1-rasmda ko‘rilgan sanoq sistemalari uchun, lorens almashtirishlari
quyidagi ko‘rinishda yoziladi:
K' → K
K → K'
x =
y = y'
z = z'
t =
x' =
y' = y
z' = z
t' =
β = /c
Tezliklarni qo‘shishning relyativistik qonuni. lorens almashti rishlaridan
fazo va vaqt xususiyatlariga oid qator muhim natijalar va xulosalar kelib
chiqadi. Ulardan birinchisi vaqtning relyativistik sekinlashish effektidir.
faraz qilaylik, K' sistema X' nuqtasida τ
0
= t'
2
– t'
1
vaqt oralig‘ida davriy
jarayon ro‘y bersin. Bu yerda: t'
2
va t'
1
lar K' sanoq sistemasidagi soatning
ko‘rsatishlari.
Bu jarayonni K sanoq sistemasida ro‘y berish davri τ = t
2
– t
1
ga teng
bo‘ladi. t
2
va t
1
vaqtlarni lorens almashtirishlaridan foydalanib, ifodalarini
yozsak:
;
128
τ =
.
Demak, τ > τ
0
, ya’ni qo‘zgalmas sanoq sistemasiga nisbatan harakat la-
nayot gan sistemada vaqtning o‘tishi sekinlashadi.
Xuddi shu tamoyilga asosan uzunlikning relyativistik kamayishini isbot
qilish mumkin.
l = l
0
= l
0
ga teng bo‘ladi.
Bunda: l
0
va l – sterjenning qo‘zg‘almas va harakatlanayotgan sanoq sistema-
sidagi uzunliklari.
Shunday qilib, kuzatuvchiga nisbatan harakatlanayotgan jismning
chiziqli o‘lchami qisqaradi. Bu relyativistik effekt lorens uzunlik
qisqarishi deb ataladi. lorens almashtirishlaridan kelib chiqadigan muhim
natijalardan biri tezliklarni qo‘shishning relyativistik qonunidir.
y
O
O'
z
z'
x
1
x'
K
K'
y'
5.2-rasm.
faraz qilaylik, jism qo‘zg‘aluvchan
sanoq sistemasi K' da x' o‘qi bo‘ylab
1
tezlik bilan harakatlansin. K' sanoq
sistemasi, o‘z navbatida, qo‘zg‘almas
sanoq sistemasiga nisbatan tezlik bilan
harakatlansin. harakat davomida x va
x' o‘qlari mos tushsin, y va y', z va z'
o‘qlari o‘zaro parallel vaziyatda bo‘lsin
(5.2-rasm).
Jismning K' sanoq sistemasiga nisbatan tezligi
1
va K sanoq sistemasiga
nisbatan tezligi
2
bo‘lsa, u holda tezliklarni qo‘shishning relyativistik qonuni
quyidagi ko‘rinishda yoziladi:
.
(5–5)
agar tezliklar yorug‘lik tezligiga nisbatan juda kichik bo‘lsa, ya’ni
<< c va
1
<< c, u holda
hadni hisobga olmasak ham bo‘ladi
≈ 0. U holda, yuqoridagi tezliklarni relyativistik qo‘shish qonuni klassik
mexanikadagi tezliklarni qo‘shish qonuniga aylanadi.
129
2
=
1
+
agar
1
= c bo‘lsa, u holda eynshteyn postulatlariga binoan
2
= c bo‘lishi
kerak. haqiqatan ham:
=
= c
= c.
1. Galiley almashtirishlarini tushuntiring.
2. Nisbiylik nazariyasi postulatlarini ta’riflang va ularning mohiyatini
tushuntiring.
3. Uzunlik nisbiyligi va uning Lorens qisqarishini tushuntiring.
4. Vaqt intervalining nisbiyligi va vaqt relyativistik sekinlashishini
tushuntiring.
33-
mavzu. Massaning tEZlikka bog‘liqligi.
rElyativistik dinaMika. Massa bilan
EnErgiyaning o‘Zaro bog‘liqlik qonuni
eynshteynning nisbiylik tamoyili tabiatning barcha qonunlarini bir
inersial sanoq sistemadan boshqa sanoq sistemasiga o‘tganda invariantligini
ta’minlaydi. Bu degani barcha tabiat qonunlarini ifodalovchi tenglamalar
lorens almashtirishlariga nisbatan invariant bo‘lishi kerak. lekin, nyuton
mexanikasining tenglamalari lorens almashtirishlariga invariant emas ekan.
kichik tezliklarda nyutonning ikkinchi qonuni m
= m
= ko‘rinishda
yozilar edi. agar m = jismning impulsi desak, u holda m∆ = ∆ jism
impulsining o‘zgarishi bo‘lgani uchun =
∆
∆
deb yozish mumkin edi. Bu
formulalarda, xususan, m = da massa doimiy deb qaralar edi. shunisi
ajoyib ediki, katta tezliklarda ham bu tenglama o‘z shaklini o‘zgartirmas
ekan. katta tezliklarda faqat massa o‘zgarar ekan. agar tinch turgan jism
massasi m
0
bo‘lsa, uning tezlik bilan harakatlanayotgandagi massasi m
quyidagi formula bo‘yicha aniqlanar ekan:
m =
va β = . (5–6)
130
5.3-rasmda massaning tezlikka bog‘liq-
lik grafigi keltirilgan. Jismning tezligi
yorug‘lik tezligidan juda kichik bo‘lganida,
had birdan juda kam farq qiladi va
m ≈ m
0
bo‘ladi.
m
8 m
0
7 m
0
6 m
0
5 m
0
4 m
0
3 m
0
2 m
0
m
0
0
0,5 c c v
5.3-rasm.
Shunday qilib, Nyuton tavsiflagan jism-
ning massasi va impulsi tezlikka bog‘liq
ekan.
relyativistik mexanikada energiyaning
saqla nish qonuni xuddi mumtoz mexanika-
dagi kabi bajariladi. Jismning kinetik
energiyasi E
k
uning tezligini o‘zgartirishi
yoki tezlik berish uchun tashqi kuchlarning bajargan ishiga teng, ya’ni
∆ E
k
= E
k
= A. Kinetik energiya ∆ E
k
= m
2
ga ortganda uning massasi
∆ m = m – m
0
ga o‘zgarganda, u ∆ m =
∆ E
k
c
2
ga teng bo‘ladi. Jismning umumiy
energiyasi ifodasini nisbiylik nazariyasiga asosan eynshteyn quyidagi
ko‘rinishini keltirib chiqardi:
E = mc
2
=
. (5–7)
Demak, relyativistik mexanikada jism yoki jismlar sistemasining to‘la
energiyasi uning harakatdagi massasi m bilan yorug‘lik tezligi kvadrati
ko‘paytmasiga teng ekan. Bu Eynshteyn formulasi bo‘lib, massa va
energiyaning o‘zaro bog‘lanish qonuni deb ataladi.
Jismning to‘la energiyasi E = mc
2
+ E
k
teng bo‘lib, bu yerda
E
k
–
jismning odatdagi kinetik energiyasi, E
0
= m
0
c
2
esa, jismning
tinchlikdagi energiyasi.
Tinchlikda massaga ega bo‘lgan zarralar, tinchlikdagi massasi m
0
= 0
bo‘lgan zarraga aylanganda, uning tinchlikdagi energiyasi yangi paydo
bo‘lgan zarraning kinetik energiyasiga aylanadi. Bu esa zarra yoki jismning
tinchlikdagi energiyasi mavjudligining amaliy isbotidir.
131
nisbiylik nazariyasida jismning kinetik energiyasi quyidagicha aniqlanadi:
E
k
= E – E
0
= mc
2
– m
0
c
2
=
. (5–8)
p =
va E =
formulalardan energiya bilan impuls orasidagi
bog‘lanishni aniqlash mumkin. Bu formulani quyidagi ko‘rinishda yozamiz:
;
. (5–9)
Bu tenglamalardan E
2
= ( m
0
c
2
)
2
+ ( p · c)
2
formulani keltirib chiqarish
mumkin. Bundan yana bir marta xulosa kelib chiqadi. agar jism yoki
zarra tinch holda bo‘lsa, uning impulsi p = 0 teng va u holda to‘la energiya
E
2
= E
2
0
= ( m
0
c
2
)
2
tinchlikdagi energiyaga teng bo‘ladi.
Dostları ilə paylaş: |