K arim a q osim ova

1) so ‘z bilan
tasvirlash; 2) grafik tasvirlash.
S o ‘z bilan tasvirlash
o'ziga xos m urakkab ish turi bo'lib, unda 
m anzarani so 'z yordam ida aniq qayta tiklash talab etiladi. S o 'z bilan 
tasvirlash, shuningdek, grafik tasvirlash uchun ham o'qu vch i m atnni, 
undagi voqea sodir bo'lgan vaziyatni, qatnashuvchilarning tashqi 
ko'rinishini, xarakterli xususiyatlarini yaxshi bilishi zarur. S o'z bilan 
tasvirlashda so'zlarni aniq tanlash talab qilinadi, bu esa o 'quvchilar 
nutqini rivojlantirishda foydali vositalardan biri hisoblanadi.
Tasvirlashdan o'qituvchi turli m aqsadlarda, chun o n ch i, reja 
tuzishga asos sifatida, qayta hikoyalashga tayyorlashda, voqea yuz 
bergan sharoitni aniqlashda foydalanadi. Tasvirlashdan m ustaqil ish 
sifatida ham foydalaniladi: o'qituvchi m atnning m a’lum qism idan 
o'quvchilarga ju d a m a’qul b o 'lg an m anzarani so 'z bilan yoki grafik 
tasvirlashni, unga m uallif so 'zin i tanlashni h am da turli tabiat m an- 
zaralarini, qatnashuvchi kishilarning tashqi k o'rinishini, voqea sodir 
bo'lgan joylarni tasvirlashni topshiriq qilib berishi m um kin.
M atnni so 'z bilan tasvirlashga o'rgatishni darslikda berilgan rasmni 
m atndagi shu rasmga mos qism bilan taqqoslab tasvirlashdan boshlash 
kerak.
S o'z bilan tasvirlash bosqichm a-bosqich, maxsus tayyorgarlikdan 
so ’ng am alga oshiriladi:
1. M atndan m anzara, vaziyat yoki qahram onlam ing tashqi ko‘- 
rinishi tasvirlangan o 'rin la r aniqlanadi.
2. Nisbiy tugallangan o ’rinlar ajratiladi.
3. Tasvirlashga leksik-uslubiy tayyorgarlik ko'riladi, ya’ni yozuvchi,

---

shoir qo'llagan lug‘aviy birliklarga o 'q u v ch ilar diqqati tortiladi va u lar 
tahlil qilinadi. Tasvirlashda so'zni aniq tanlashga yordam beriladi.
4. S o'z bilan tasvirlashga o'rgatishning dastlabki paytida xattaxtaga 
foydalaniladigan so 'z la r yozib qo'yilishi zarur. S o 'z bilan tasvirlash 
qayta hikoyalashga aylanib qolmasligi lozim.