K. B. Urazov buxgalteriya hisobi va

Debitorlik 
qarzlarning
boshlang„ich (dastlabki) 
qiymati
deganda ularning 
vujudga kelgan sanasidagi 
qiymati
tushuniladi. Ushbu 
qiymat
bo‗ lib, odatda, schyot-
faktura va dalolatnomalarda ko‗rsatilgan tovar-moddiy boyliklar, bajarilgan ishlar va 
ko‗rsatilgan xizmatlarning sotish bahosidagi 
qiymati
hisoblanadi
.
Debitorlik 
qarzlarning
sof
qiymati
 
deganda haridor va buyurtmachilarga 
berilgan pulli chegirmalar, savdo chegirmalari, ulardan 
qaytib
kelgan tovar-moddiy 
boyliklar, shubhali 
qarzlar
summalari ayirilib tashlangandan keyin, shuningdek chet el 
valyutalari kurslari va milliy valyuta kursi o‗rtasidagi farqlar 
hisobga
olib topilgan 
qiymat
tushuniladi.
Pulli chegirmalar
– bu jami olinadigan schyotlar summasining ma‘ lum bir 
qismini
rag‗ batlantirish vositasi sifatida haridor va buyurtmachilar ixtiyorida 
qoldiriladigan
qismi
. Bunday chegirmalar, odatda, sotuvchi tomonidan debitorlik 
qarzlarni
tezroq o‗ndirib olish, shubhali 
qarzlarni
vujudga kelishining oldini olish 
maqsadlarida beriladi. Pulli chegirmalar olinadigan schyotlar summasiga nisbatan foizlar 
ko‗rinishida yoki 
qat’iy
summada belgilanishi mumkin. 
Savdo chegirmalari
– bu tovarlarni tezroq katta miqdorda sotish maqsadida, 
shuningdek ularni reklama 
qilish
maqsadida haridorlar foydasiga sotib olishda tovarning 
sotish bahosidan kamaytiriladigan 
qismi
.
Qaytarilgan
tovar-moddiy boyliklar
qiymati
– bu haridor va buyurtmachilarga 
jo‗natilgan, lekinda ma‘lum sabablarga ko‗ra ular tomonidan 
qaytarib
berilgan, shuning 
uchun kelib tushadigan debitorlik 
qarzlar
summasidan ayirib tashlanadigan
qiymat
.
Olinadigan schyotlar bo‗ yicha buxgalteriya
hisobining
asosiy vazifalari bo‗lib 
quyidagilar
hisoblanadi
: 
Olinadigan schyotlarni asosli tan olish va real baholash;
Olinadigan schyotlarni vujudga kelishi va 
qoplanishini
o‗z vaqtida tegishli 
hujjatlar
bilan to‗g‗ri rasmiylashtirish; 
Olinadigan schyotlarni mazmuni, harakteri va boshqa belgilari bo‗ yicha ular 
uchun ko‗zda tutilgan schyotlarda aks ettirish; 
Olinadigan schyotlarning
holati
va 
harakati
ustidan doimiy nazoratni olib 
borish; 
Olinadigan schyotlarni o‗z vaqtida kelib tushushini, to‗lov muddatini o‗tib 
ketmasligi ustidan doimiy nazorat 
qilish
; 
Kelib tushushi shubhali 
hisoblangan
debitorlik 
qarzlarni
sud organlari orqali 
o‗ndirib olinishini yoki korxona 
hisobidan
to‗ g‗ri chiqarilishini nazorat 
qilish
; 
Olinadigan schyotlar bo‗ yicha 
hisobotlarni
to‗g‗ri va o‗ z vaqtida tegishli 
organlarga yetqazish va boshqalar.