Kafedra : İnformatika Fənn: İnformatika və təhsildə İkt ixtisas

MÖVZU 15

Informasiyanın mühafizəsi texnologiyası

Plan:

1. 
   Təhlükə nədir
   
2. 
   Kompyuter virusları
   
3. 
   Skanerlər
   

Təhlükə dedikdə sistemə dağılma, verilənlərin üstünün açılması və ya dəyişdirilməsi, xidmətdən imtina formasında ziyan vurulmasına səbəb ola bilən istənilən hal, şərait, proses və hadisələr nəzərdə tutulur.

Təhlükələri müxtəlif siniflərə ayırmaq olar. Meydana çıxma səbəblərinə görə təhlükələri təbii və süni xarakterli təhlükələrə ayırırlar. Süni xarakterli təhlükələr də öz növbəsində bilməyərəkdən və qəsdən törədilən təhlükələrə bölünür. Təsir məqsədlərinə görə təhlükələrin üç əsas növü ayırd edilir:

• 
  İnformasiyanın konfidensiallığının pozulmasına yönələn təhlükələr;
  
• 
  İnformasiyanın bütövlüyünün pozulmasına yönələn təhlükələr;
  
• 
  Əlyetənliyin pozulmasına yönələn təhlükələr (DoS hücumlar, Denial of Service - xidmətdən imtina).
  

• 
  Konfidensiallıq informasiyanın subyektiv müəyyən olunan xassəsidir. Verilən informasiyaya müraciət icazəsi olan subyektlərin siyahısına məhdudiyyət qoyulmasının zəruriliyini göstərir. Konfidensiallığın pozulmasına yönələn təhlükələr məxfi və ya gizli informasiyanın üstünün açılmasına yönəlib. Belə təhlükələrin reallaşması halında informasiya ona müraciət icazəsi olmayan şəxslərə məlum olur.
  
• 
  Bütövlük - informasiyanın təhrifsiz şəkildə mövcudolma xassəsidir. İnformasiyanın bütövlüyünün pozulmasına yönələn təhlükələr onun dəyişdirilməsinə və ya təhrifinə yönəlib ki, bunlar da onun keyfiyyətinin pozulmasına və tam məhvinə səbəb ola bilər. İnformasiyanın bütövlüyü bədniyyətli tərəfindən qəsdən və ya sistemi əhatə edən mühit tərəfindən obyektiv təsirlər nəticəsində pozula bilər.
  
• 
  Əlyetənlik – yolverilən vaxt ərzində tələb olunan informasiya xidmətini almaq imkanıdır. Həmçinin əlyetənlik – daxil olan sorğulara xidmət üçün onlara müraciət zəruri olduqda uyğun xidmətlərin həmişə hazır olmasıdır. Əlyetənliyin pozulmasına yönələn təhlükələr elə şəraitin yaradılmasına yönəlib ki, bu zaman müəyyən qəsdli hərəkətlər ya sistemin iş qabiliyyətini aşağı salır, ya da sistemin müəyyən resurslarına girişi bağlayır.
  

Təhlükələr digər əlamətlərinə görə də təsnif oluna bilər:

• 
  Baş vermə ehtimalına görə (çox ehtimallı, ehtimallı, az ehtimallı);
  
• 
  Meydana çıxma səbəblərinə görə (təbii fəlakətlər, qəsdli hərəkətlər);
  
• 
  Vurulmuş ziyanın xarakterinə görə (maddi, mənəvi);
  
• 
  Təsir xarakterinə görə (aktiv, passiv);
  
• 
  Obyektə münasibətinə görə (daxili, xarici).
  

Daxili və xarici təhlükələrin nisbətini təqribi olaraq belə xarakterizə etmək olar.

Təhlükələrin 80%-i təşkilatın öz işçiləri tərəfindən onların bilavasitə və ya dolayısı yolla iştirakı ilə baş verir. Təhlükələrin 20%-i kənardan icra olunur.