Kasbiy bilimga ega bo’lish

O’zbekistonda boshlang’ich ta’limni yanada rivojlantirish jarayoni kechmoqda. Bu jarayonda bo’lajak boshlang’ich singf o’qituvchilarining kasbiy qiyofasi (imiji) muhim o’rin tutuadi.
Xorijlik pedagog olima N.V.Kuzmina boshlang’ich sinf o’qituvchilarining qiyofasini quyidagi yondashuv asosida shakllantirishni tavsiya etadi:




kasbiy bilimga ega bo’lish;

loyihachi bo’lish;

konstruktiv bo’lish;

maslahatchi bo’lish;

tashkilotchi bo’lish.2
Mazkur komponentlarning ma’nosi quyidagicha: bo’lajak boshlang’ich si nf o’qituvchisi kasbiy-nazariy bilimni egallashi, mustaqil fikrga ega bo’lishi va mudom o’zi ustida ishlab borishi kerak; uning loyihachiligi har bir darsni o’ziga xos tarzda o’tkazishi bilang belgilanadi; konstuktivligi o’quvchilar bilan til topisha olishi va bolaparvarligi bilan namoyon bo’ladi; maslahatchiligi ta’lim oluvchilar va ularning manfaatdor shaxslari bilan kirishimligidir; tashkilotchiligi esa yangi pedagogik texnologiyalarni amaliyotda qo’llay olishi bilan belgilanadi.
Bizning yondashuvimizga ko’ra, bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchisi qiyofasida quyidagilar bo’rtib turishi kerak:




bolaparvarlik;

o’z kasbini sevishi;

pedagogik faol bo’lish;

o’zi ustida doimiy ishlashi.

Bunday yondashuv asosida oliy pedagogik ta’lim jarayonida bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilarini tayyorlash maqsadga muvofiq bo’ladi. SHu jihatdan xalqaro pedagogik tajribalarda qabul qilingan quyidagi konseptual yo’nalishlarga e’tibor berish lozim:
a) bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilariga kasbiy, psixologik va pedagogik bilim berish;
b) bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilarini pedagogik ko’nikma bilan qurollantirish;
v) boshlang’ich sinf o’qituvchilarining zamonaviy texnologik imkoniyatlaridan foydalanishga o’rgatish;
g) bola bilan ishlash psixologiyasini shakllantirish.
Ushbu yondashuv asosida bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilarini tayyorlash kutilgan samarani berishi shubhasizdir. Ayni paytda, har bir o’qituvchi faoliyati davomida o’zining kasbiy qiyofasini takomillashtirib borishini unutib bo’lmaydi.
Bizning yondashuvimizga binoan bugungi kunda boshlang’ich sinf o’qituvchilari zamonaviy yondashuvlardan xabardor bo’lishi kerak. SHu jihatdan bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilari qiyofasida pedagogtk, psixologik va estetik malakalik bo’rtib turishi kerak. Bu borada quyidagi pedagogik malakalarni egallash maqsadga muvofiq bo’ladi:
bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilari pedagogik vazifani qo’ya olishi, o’quv-tarbiyaviy ishlarni samarali tashkil eta olishi kerak;

imkon qadar har bir o’quvchi bilan individual ishlash uslubiga ega bo’lishi shart;

o’quv materiallari bilan ishlash ko’nikmasini egallash bo’lajak o’qituvchilar uchun muhim ahamiyatga ega.

O’zbekistonda barpo etilayotgan Uchinchi Renessans jarayonida bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilarini kasbiy tayyorlash muhim vazifa hisoblanadi. Buning uchun quyidagilarga ahamiyat berish maqsadga muvofiq bo’ladi:




bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilarini pedagogik qonuniyatlar va texnologiyalar bilan chuqur tanishtirish;

bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilarini intellektual va ma’naviy salohiyati yuksak yangi avlod kadrlarini tayyorlash, ta’lim tashkilotlari bitiruvchilari zamonaviy kasb egalari bo’lishlari uchun ularda zarur ko’nikma va bilimlarni shakllantirish;

dunyo miqyosidagi bugungi keskin raqobatga bardosh bera oladigan milliy ta’lim tizimini yo’lga qo’yish, darslik va o’quv qo’llanmalarini zamon talablari asosida takomillashtirish, ularning yangi avlodini yaratish, o’quv dasturlari va standartlarini optimallashtirish;

ta’lim-tarbiya muassasalarining rahbar xodimlari, pedagog va murabbiylari, professor-o’qituvchilari va ilm-fan sohalari vakillarining jamiyatimizdagi o’rni va maqomini oshirish, ularning mashaqqatli mehnatini munosib qadrlash va faoliyat samaradorligiga qarab moddiy rag’batlantirish;

pedagog xodimlarning kasbiy mahorati va faoliyat samaradorligini muntazam oshirib borish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish, malaka oshirish tizimini «hayot davomida o’qish» tamoyili asosida takomillashtirib borish;

ilmiy-tadqiqot va ta’lim xizmatlarini ko’rsatish bo’yicha xususiy sektorning salmog’ini kengaytirish, hududlarda nodavlat ta’lim tashkilotlarini tashkil etish orqali raqobat muhitini shakllantirish, ta’lim sohasida davlat-xususiy sheriklikni rivojlantirish;

zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llagan holda ta’limni boshqarishni avtomatlashtirish va har tomonlama tahlil qilib borish tizimini yaratish, elektron resurslar va masofaviy ta’limni yanada rivojlantirish, ta’lim oluvchilar o’rtasida IT-sohasidagi kasblarni ommalashtirish;

ilm-fanni iqtisodiyotning asosiy harakatlantiruvchi kuchiga aylantirish, ilmiy tadqiqotlar ko’lamini kengaytirish, iqtidorli yosh olimlarning innovatsion faoliyatini rag’batlantirish, mavjud ilmiy tashkilotlar salohiyatini yanada mustahkamlash va rivojlantirish.

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 6 noyabrdagi PF-6108-sonli Farmonida berilgan mazkur topshiriqlar asosida bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilarini kasbiy tayyorlash maqsadga muvofiq bo’ladi.
Pedagogik olimlarning fikricha, bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilari quyidagi funksional komponentlarni bilishi kerak: