Kashfiyot va ixtirolar

bronetranspor-
tyor 
deb ataluvchi mashinalardan foydalanadilar (qisqacha BTR yoki 
BMP - ruschasiga -
б о е в а я м а ш и н а пехоты).
Bronetransportyor- 
lar piyoda askarlarni jang maydonigacha eltib qo'yadilar va ular bi­
lan birgalikda janglarda ishtirok etadilar. Bundan tashqari, ulardan 
razvedka ishlarida, yaradorlarni tashishda, qurol-aslahalarni va o'q- 
dorilarni olib yurishda foydalaniladi.
Bronetransportyorlarni ishlab chiqarish birinchi bo'lib 1930- 
yillarda Germaniyada boshlangan, haqiqiy jang maydonlarida o'zi­
ning jangovarlik xususiyatlarini namoyish qilishni esa ular Ikkinchi 
jahon urushi yillarida ko'rsatganlar. Zamonaviy jangovar bronetrans- 
portyorlar kuchli qurol-aslahalar bilan jihozlangan bo'lib, ular quruq- 
likning istalgan joyida yura oladi, shuningdek, suvda ham suza oladi.

---

Harbiy aviatsiya
Birinchi jahon urushi davrida harbiy konstruktorlar dushmanga 
faqat yerdan emas, qanday qilib havodan ham hujum qilish m um ­
kinligi haqida bosh qotira boshladilar. Ular dushmanning shaharla- 
riga, mudofaa istehkomlariga, harbiy zavodlariga bom ba tashlash 
uchun birinchi bom bardim onchi-sam olyotlarni yaratdi lar. Bundan 
tashqari bom bardim onchi-sam olyotlar havodan turib harbiy kema­
larga va suvosti kemalariga ham hujum uyushtira olgan. Rossiyada 
birinchi b o m b a rd im o n ch i-sa m o lyo tn i konstruktor Igor Sikorskiy 
yaratdi va unga rus ertaklaridagi qahramon - «llya Muromes» nomi 
berildi. Bizning zamonimizdan 100 yil ilgari dahshatli hisoblangan 
bu harbiy mashina uchayotgan javonni eslatardi.
Tez orada bom bardim onchi-sam olyotlardan tashqari osm on­
da yengil razvedkachi-sam olyotlar paydo bo'la boshladi. Ularga 
qarshi jang olib borish uchun esa tezuchar va yaxshi qurollangan 
qiruvchi-sam olyotlar ishlab chiqarila boshlandi. Bunday qiruvchi- 
sam olyotlar havodagi istalgan dushman sam olyotiga bir zumda ye­
tib olishi va unga hujum qilishi mumkin bo'lgan. Osmonda jang olib 
borish jarayonida qiruvchi-sam olyotlar chaqqon harakat qila olishi, 
dushmanga chap berib tezda orqaga burila olishi zarur bo'lgan. 
Shu sababli, ularning konstruksiyasi mustahkam bo'lish bilan bir 
qatorda yengil bo'lishi ham talab qilingan.
«Ilya Muromes» birinchi rus bombardimonchi-samolyoti

---

1940-yillarda, reaktiv dvigatellar yaratilgani- 
^ ш я т ж
dan so'ng, jangovar sam olyotlar yana ham tez va chaqqon-
roq uchadigan bo'ldi. Endilikda ularovoz tezligida va undan
ham tezroq uchadi.
tashlar edi. Bugungi kunga kelib Sovet Ittifoqida yaratilgan «MiG- 
31» rusumli harbiy samolyot dunyodagi eng kuchli qiruvchi-tutuvchi 
samolyot hisoblanadi. AQShning harbiy havo kuchlari safida bugun­
gi kunda hech bir radar bilan ham tutib bo'lmaydigan juda g'aroyib 
ko'rinmas-samolyotlar bor. Bu ko'rinmas-qiruvchi samolyotlar