Kattalik shkalasi va uning reper nuqtalari. Reja: Kattalik shkalasi va uning reper nuqtalari. Nomlangan shakalar. Tartib (qator) shkalari

3. Intervallar shkalasi 
Oraliqlar (interval) shkalasi,
unda: 
- ekvivalentlik munosabati qoʻllaniladi

- katta-kichik turida tartib munosabati qoʻllaniladi

- proporsionallik munosabati qoʻllaniladi

- jamlash munosabati qoʻllaniladi

- kelishuv boʻyicha oʻrnatilgan nol tushunchasi mavjud

- kelishuv boʻyicha belgilangan oʻlchash birligi mavjud.
Oraliq shkalasida oʻlchanadigan kattaliklarning oʻlchamlari aniq intervallarda
(oraliqlarda) joylashtiriladi. Bunda aytish mumkinki, 
boshlangʻich va oxirgi 
tayanch (reper) nuqtalar
tanlab olinadi va bu tayanch nuqtalar oraligʻi ma’lum 
sondagi intervallarga ajratib chiqiladi. Masalan, Selsiy shkalasida boshlancʻich 
taynch (reper) nuqta sifatida muzning erish nuqtasi (0 
°
C), oxirgi tayanch (reper) 
nuqta sifatida suvning nominal atmosfera bosimida qaynash temperaturasi (100 
°
C) olingan. Ikkala tayanch (reper) nuqtalar orasidagi masofa teng 100 boʻlakka 
ajratilgan (7-rasm).
7-rasm. Selsiy va Farangeyt shkalari. 

---

Intervallar shkalasi, tartib shkalasidan farqli oʻlaroq, nafaqat toʻplam 
elementlarini saralashga imkon beradi, balki elementlar orasidagi ma’lum 
intervallarni ham belgilaydi. 
Intervallar shkalasi orqali additiv matematik amallar aniqlanadi. 
Intarvallar shkalasga misol sifatida quyidagilarni keltirish mumkin

1. Qiymatlari Metrik Konvensiya mamlakatlari oʻrtasidagi kelishuv boʻyicha
qabul qilingan va aniq oʻlchashlar asosida belgilangan reper nuqtalar qatoridan 
tuzilgan Xalqaro harorat shkalasi haroratni oʻlchash uchun boshlangʻich asos boʻlib 
xizmat qiladi.
2. Vaqt intervallari shkalasi. Vaqt intervallari shkalasi boʻyicha oraliqlarni
(intervallarni) qoʻshish (ayirish) va bir interval ikkinchisiga qaraganda qanchaga 
katta (kichik) ekanligini taqqoslash mumkin, lekin qandaydir hodisa vaqtini 
qoʻshishning hyech qanday ma’nosi yoʻq. 
3. Uzunlik shkalasi (uzunlik oʻlchovlari

chizgʻichlar, ruletkalar, kalibrlar va
h.k.).
4. Selsiy, Farangeyt, Reomyura va boshqa harorat shkalalari.
Quyidagi 7-rasmda Selsiy (
°
C), Reomyur (
°
R), Farengeyt (
°
F) va Kelvin 
(K)
shkalalarining qurilishi tasvirlangan.