KeçİÖren caferilerinde öLÜM ADETleri ve uygulamalari

Dr. 
Öncel DEMİRDAŞ 
____________________________________________________________________________
 
164
birinci isim olan “Lâ ilâhe illallâh” zikridir ve nuru mavidir.
30
Bu zikir küfür ve 
gaflet perdesini kaldırıp beşerî zulmeti yok ettiği için insandaki hayvanî sıfatların 
ve beşeri pisliklerin temizlenmesini, Allah’a ulaşmaya mani olan engellerin 
ortadan kaldırılmasını sağlar. Kelime-i tevhîd zâkiri gizli ve açık şirkten temizler.
31
Bu mertebede kelime-i tevhîd, zikri şu şekilde yapılır: Zâkir, dilini üst damağa 
yapıştırarak nefesini tutar.
32
Sonra kelime-i tevhîdin “lâ ilâhe” kısmını göbekten 
alır ve sağ omzuna kadar çeker. Kelime-i tevhîdin “illallah” kısmını sağ omuzdan 
alır ve sol memenin altındaki kalbin ağzına vurur. Bu sırada başını sağa sola 
hareket ettirir.
33
Bedenin bütün organları bu zikirden etkilenir.
34
Zâkir, kelime-i 
tevhîdin mahreçlerine dikkat ederek, zikri huzurlu bir şekilde yapar ve gafletten 
uzak durarak havâtırın kalbinden çıkması için sesini yükseltir. “Nefy” kısmında ise 
hiçbir şeyin ulûhiyetinin olmadığını; “isbât” kısmında ise Allah’ın ulûhiyetinin 
isbâtını düşünür. Kalbine gelen havâtırdan uzaklaşır. Çünkü sahih bir tevhid 
inancı ancak havâtırı nefyettikten sonra elde edilir. “Muhammedün Resûlüllah” 
kısmını da zikir esnasında ilave eder. Burada ise Hz. Peygamber’in (a.s.) 
peygamberliğinin isbâtını ve kendisinin de onun izinde olduğunu düşünür. Zikri 
duâ ve Fâtiha ile sona erdirir.
35
Trabzonî, zâkirin zikir sırasında ve zikirden sonra, bazı hususlara dikkat 
etmesinin zikirden istifade etmeyi sağlayacak olmasından dolayı önemli 
olduğunu belirtir. Ona göre, zâkir zikir esnasında ve sonrasında su içmekten 
sakınmalı, zikir sırasında şimşek, nur gibi harikulade hadiseler ortaya çıksa da 
30
Trabzonî, Âdâbu’l-Ubûdiyye, vr. 209b. 
31
Trabzonî, Âdâbu’l-Ubûdiyye, vr. 210a; a.mlf, Şerhu Risaleti’n-Nakşbendiyye, Süleymaniye 
Kütüphanesi, Reşid Efendi Bölümü, no: 404/93923, vr. 9ab. 
32
Trabzonî, nefesin tutulmasının keyfiyetini şu şekilde açıklar: Nefesin hapsi zikredenle birlikte 
huzur ve zikredilenin dışında olan şeylerden ayrılığın husulü içindir. Yani Allah’ı zikretmekle 
O’nda huzur bulma ve O’nun dışındaki her şeyden kalbi temizlemedir. Bu durum hasıl olduğu 
zaman nefesin hapsine hacet yoktur. Trabzonî, Aşeretü Reşehât, Süleymaniye Kütüphanesi, 
Reşid Efendi Bölümü, no: 404/93923, vr. 28a. 
33
Başın sağa sola hareket ettirilmesi galib olan bir zanla caizdir. Hatta hususi bir niyetle birlikte 
yapıldığı için müstehab olur. Bu durumda yapılan uygulama abes sınırına girmez. Çünkü abes 
kendisinde fayda olmayan şeydir. Baş sağa sola isbat ve nefiy manasını gerçekleştirmek 
amacıyla yapıldığı için onda fayda vardır. Ancak namazda sağa sola hareket etmek mekruhtur. 
Bundan dolayı bu uygulama namaz dışında caiz olur. Ebu Said Muhammed el-Hâdimi, Tarîkat-i 
Muhammediyye Şerhi: Berîka IV, çev. Bedrettin Çetiner, Hasan Ege, Seyfeddin Oğuz, Kahraman 
Yay., İstanbul, 1989, ss. 166-167; Halil İbrahim Şimşek, Osmanlı’da Müderris Bir Sûfî Ebu Said 
Muhammed el-Hâdimî ve Tasavvuf Anlayışı, Hitit Kitabevi, Çorum, 2008, ss. 128-9.
34
Trabzonî, Âdâbu’l-Ubûdiyye, vr. 210b; a.mlf, Şerhu Risaleti’n-Nakşbendiyye, vr. 9b; a.mlf, 
Tuhfetü’l-Ahbab fi’s-Sülûk ilâ Tarîki’l-Ashâb, Süleymaniye Kütüphanesi, Âşir Efendi Bölümü, no: 
2030, vr.107b. 
35
Trabzonî, Âdâbu’l-Ubûdiyye, vr. 210b-211a. 

---