Kegl cc pechat indd
Bir jinsli materialdan qirqib olingan jism rasmlarda ko‘rsatil
Yüklə 1,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- YAKUNIY SUHBAT
|
14. Bir jinsli materialdan qirqib olingan jism rasmlarda ko‘rsatil
ganidek osib qo‘yildi. Ulardan qaysi biri shu holatda qoladi? A) B) C) D) 15. Bukilmaydigan metalldan tay yor langan bir jinsli sterjen rasmda ko‘rsa- tilgan shaklda. Uning massa markazi qaysi joyi da bo‘lishi mum kin? L K M A) K nuqtada. B) L nuqtada. C) M nuqtada. D) K–L orasida. YAKUNIY SUHBAT Bunda Siz III bobda o‘rganilgan asosiy fizik tushunchalar, qoidalar va qonunlarning qisqacha mazmuni bilan tanishasiz. Massa markazi Jismning barcha massasi to‘plangandek bo‘lgan va shu nuqtadan osib qo‘yilganda farqsiz muvozanatda qoladigan nuqta. Bir jinsli jismlarning (m. shar, sfera, doira va h.k.) massa markazlari ularning geometrik markazlari bilan ustma-ust tushadi. Muvozanat turlari Jismni muvozanat holatidan chetga chiqarilganda: a) uni dastlabki vaziyatiga qaytaruvchi kuch hosil bo‘ladigan muvozanat turg‘un muvozanat; b) yanada uzoqlashtiradigan kuch hosil bo‘ladigan muvozanatga turg‘unmas muvozanat; d) hech qanday kuch hosil bo‘lmasa farqsiz muvozanat deyiladi. 100 Kuch momenti M = F · l formula bilan aniqlanuvchi fizik kattalik. F – kuch; l – kuch yelkasi bo‘lib, aylanish o‘qidan kuch qo‘yilgan nuqtagacha bo‘lgan eng qisqa masofa. Oddiy mexa- nizmlar (blok, qiya tekislik, vint, pona, chig‘iriq) Kuch yo‘nalishini o‘zgartirish, kuchdan yutish uchun foydalanila digan mexanik mexanizmlar. Blok – qirrasi ariqchali g‘ildi rak bo‘lib, undan ip o‘tka- zilgan. Ko‘char va ko‘chmas holatda ishlaydi. Ko‘chmas blok faqat kuch yo‘nalishini o‘zgartirib beradi. Ko‘char blok kuchdan 2 marta yutuq beradi. Ko‘char va ko‘ch- mas bloklar dan tashkil topgan tizimga polispast deyiladi. Qiya tekislikda yuk ni ko‘ta rishda ta’- sir etuvchi F kuch F = mg bilan aniqlanadi. Vintlar ham kuchdan yutuq berganligidan «domkrat» sifa tida ishlatiladi. Pona uch burchak shaklida bo‘lib, katta ko‘n dalang kesim yuzali qis mi ga F kuch ta’sir ettirilganda, un dan F 1 kuchlarni olish mumkin. Chi g‘i riqda kuchdan yutuq olish marta bo‘ladi. R – chig‘iriq baraba nini aylan tiruvchi dastak tirsa- gining uzunligi; r – arqon o‘raluv chi ba raban radiusi. Bir nechta chig‘iriqdan iborat tizim lebyodka deyiladi. Richag Qo‘zg‘almas tayanch atrofida aylana oladigan qattiq jism. Richagning muvozanat sharti F 1 · l 1 =F 2 · l 2 Arxi med tomoni- dan to pil gan. Richagdan og‘ir yuklar ni ko‘tarishda kuchdan yutish uchun foy da laniladi. Mexanika ning oltin qoidasi Har qanday mexanik mexanizm kuchdan necha marta yutuq bersa, yo‘ldan shuncha marta yutqazadi. Hech qanday mexanizm ishdan yutuq bermaydi. Mexa nizm lar- ning foydali ish koeffitsi- yenti Foydali ish (A f ) ning umumiy ish (A u )ga nisbati bilan o‘lchanadigan kattalik mexanizmning foydali ish koeffitsiyenti (FIK) deyiladi. · 100%. Har qanday mexanizmning FIK 100% dan kichik. |