Kegl cc pechat indd


-MAVZU QUYOSH VA OY TUTILISHI



Yüklə 1,85 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə146/197
tarix14.02.2022
ölçüsü1,85 Mb.
#52557
1   ...   142   143   144   145   146   147   148   149   ...   197
fizika 6 uzb

49-MAVZU
QUYOSH VA OY TUTILISHI
Tabiatda soya va yarim soya hosil bo‘lishini katta masshtabda 
Quyosh va Oy tutilishida kuzatish mumkin. Ma’lumki, Quyosh 
atrofida  boshqa  sayyoralar  kabi  Yer  ham  o‘zining  tabiiy  yo‘ldoshi 
Oy bilan birgalikda aylanib turadi. Yer Quyosh atrofida 365, 26 
sutka mobaynida bir marta aylanib chiqadi. Oy esa Yer atrofida 29,5 
sutkada bir marta aylanadi. Ularning harakati davomida qandaydir 
momentda  Yer  va  Quyosh  oralig‘iga  Oy  tushib  qolsa,  Oy  Quyoshdan 
keluvchi nurlarni to‘sib qoladi. Shunda Quyosh tutilishi ro‘y beradi 
(105-rasm).


136
A
B
B
105-rasm.
Yerdagi  A sohaga tushadigan Quyosh nurlari Oy tomonidan to‘la 
to‘silib qolganligidan, u yerda qorong‘ilik bo‘ladi. Bu joyda Quyoshning 
to‘la tutilishi kuzatiladi. Yerning B sohasida esa yarim soya bo‘ladi. 
Bu joydagi kuzatuvchi uchun Quyoshning qisman tutilishi ro‘y beradi. 
Yerda Quyoshning to‘la tutilishi kuzatilgan joylarida to‘la qorong‘ilik 
bo‘lganligidan, osmonda yulduzlar chaqnab ko‘rinadi. Yerning bu 
sohasi isitilishdan to‘xtaganligidan shamollar paydo bo‘ladi. Noxush 
vaziyat vujudga kelib, itlar hurgan, hayvonlar ovoz chiqarishgan. Bu 
esa odamlarga ta’sir etib vahimaga tushish gan.
Yer  va  Oy  harakati  davrida  Oy  va  Quyosh  oralig‘iga  Yer  tushib 
qolsa,  Oy tutilishi ro‘y beradi (106-rasm). Oy o‘zidan yorug‘lik 
chiqarmaydi. U faqat Quyoshdan tushgan yorug‘likni qaytaradi. Oyga 
tushayotgan Quyosh nurini Yer to‘sib qol 
ganda Yer 
ning soyasi Oyga 
tushadi. Yerning atmosferasi bo‘l 
maganda edi, Oy tutilishi davrida 
u ko‘rin 
may qolar edi. Yer atmo 
sferasi Quyosh nurlarini sochib 
yuborganligi tufayli Oyning tutili 
shi davrida qizg‘ish disk shaklida 
ko‘ramiz.
106-rasm.
Oy tutilishi sababi ma’lum bo‘lmagan davrda, odamlarda qo‘r-
qinch paydo bo‘lgan. Uni tushuntirish uchun turli rivo 
yat va afsonalar 
to‘qishgan. Hozirgi kunda Quyosh va Oy tutilishini qayerda, qachon 
va qanday ko‘rinishda bo‘lishi ancha oldindan aytib beriladi. Shunga 


137
ko‘ra olimlar bu hodisani o‘rganish uchun tayyorgarlik ko‘rishadi. 
Quyosh to‘la tutilganda, boshqa vaqtda ko‘rinmaydigan «Quyosh toji» ni 
kuzatish mumkin.
Yerning o‘z o‘qi atrofida aylanishi tufayli kun va tun almashinadi. 
Oy ham o‘z o‘qi atrofida aylanadi. Oyning kunduzgi yorug‘ tushib 
turgan qismi bizga ko‘rinib, yorug‘ tushmagan qismi ko‘rinmaydi. Uni 
Oy tutilishi bilan adash tirmaslik kerak.

Yüklə 1,85 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   142   143   144   145   146   147   148   149   ...   197




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin