Kəşfiyyat və nəzarət qabaqcadan müəyyən edilmiş

Kəşfiyyat və nəzarət qabaqcadan müəyyən edilmiş

re-perlərin nöqtələrində apanlır. Radiasiya kəşfiyyatı aparılarkən

üç zonanın ayırılması məqsədyönlüdür. Bundan başqa, radiasiya kəşfiyyatmm apariması üçün sənaye meydançalarının, stansiyaya yaxın qəsəbənin, FH-Iaradan qaldıran qüvvələrin gedişi marşurutlanmn sahəsi ayrıca olaraq ayrıla bilər.

Hava radiasiya kəşfiyyatı aşağıdakıları yerinə yetirir:

•Şüalanma dozasımn gücünün sistematik ölçülməsi və

bilavasitə reaktordan 150-200 m hündürlüyündə və buludun

yaxın məsafəyə aparılması zonası hüdudunda AES-dən 3, 5, 10,

20 km məsafədə reperlər şəbəkəsinin nöqtələrində atmosferdən

aerozol nümunələrinin götürülməsi;

•Buludun yaxın məsafəyə yayılması zonasının hüdud-

lanndan kənarda 500 m hündürlüyündə atmosferdən aere- zol

nümunələrinin sistematik götürülməsi;

•Buludun ehtimal edilən uzaq məsafəyə yayılmasının

bütün sahəsi boyunca şüalanma yerlərinin aeroqammaşəkli

çəkilməsi;

•Yerüstü kəşfiyyatın aparılması çətin və şüalanma dozası

yüksək rayonların kəşfiyyatı.

Hava radiasiya kəşfiyyatı aparılarkən AN-2rr, SU- 24MR

təyyarələrdən və Mİ-24r, Mt-8, Mt-2rx vertolyotlarından istifadə

edilir.

Radiasiya kəşfiyyatının aparılması üzrə bəzi qüvvələrin

imkanları cədvəl 2.2-də verilir.

Yerüstü radiasiya kəşfiyyatı aşağıdakı yollarla yerinə

yetirilir:

a) buludun yayılması zonalarının hüdudlarında:

•Reperlərin şəbəkəsinin yoxlama nöqtələrində altı saat

dövrüliyilə RXM, BPDM-2rx, İMR maşınlarda aparılması ilə;

•Reperlər şəbəkəsinin müəyyən nöqtələrində müşahidə

postları ilə;

•Yaşayış məntəqələrindən, FH-I aradan qaldıran

qüvvələrin və əhalinin yerləşdirilməsi üçün müəyyən edilmiş

rayonlardan, sonralar isə 10-20 km addımı ilə kvadrat sxemi

üsulu seçilən nümunələrin MLNŞ müəssisələrində analizi yolu

ilə.

b) ərazinin qalan hissəsində:

•Yeyinti məhsullarının, suyun, yemin və s. maddi

vasitələrini nümunələrinin MLNŞ müəssisələrində analizi yolu

ilə;

•RKMP (radiasiya kimyəvi müşahidə postu) ilə;

•Hərbi hissələrin, FH-I idarəetməorqanlarının,

təşkilatların və müəssisələrin İM növbətçilərilə (əməliyyat

növbətçilərilə).

Bir kəşfiyyat manqası BRDM-rx (UAZ-469 rx)-də yoxlama

nöqtələr metodu ilə 15-20 kın/san surətlə və ya 30 km-/san- yə

qədər sahədə marşurutun kəşfiyyatını aparır. Xüsusi zonada

onun imkanlan 2-4 dəfə azahr.

Qəzadan sonra ilk 2-3 sutkada kəşfiyyatın e>sas gücü

radioaktiv maddələrin uzaq məsafəyə aparılması zonasının

sahəsinin 20-30%-ni təşkil edən təhlükəli zonamn, yolların,

yaşayış məntəqələrinin və su hövzələrin ümumi sahəsində

kəşfiyyatın aparılmasına yönəldilir.

• İndikatorlar - radiasiya kəşfıyyatı üçün ən sadə cihazlardır; bu cihazlar vasitəsilə şüalanmaları aşkar etmək, β və γ-şüalanma dozalarının gücünü təxmini qiymətləndirmək mümkündür. Cihazlar işıq və ya səs siqnalı verən sadə elektrik sxeminə malikdir. İndikatorlar vasitəsilə doza gücünün artdığını və ya azaldığını tə'yin etmək olur. Belə cihazlarda verici olaraq qazboşalma şayğacı tətbiq edilir. Cihazların bu qrupuna DP-64 indikatoru aiddir.

• Rentgenmetrlər - rentgen şüalarının və ya γ-şüalanma dozalarının gücünü ölçmək üçündür.

Belə cihazların ölçmə diapazonu rentgenin yüzdə bir qismindən bir neçə yüz rentgen -saata (R/s) qədərdir.

Bu cihazlarda verici olaraq ionlaşma kameraları və ya qazboşalma sayğacları tətbiq edilir.

Rentgenmetrlər DP-3, DP-3B, DP-5A, В, V, İMD-21, İMD-1 və s. markaları məlumdur.

• Radiometrlər - müxtəlif səthlərin, avadanlığın, texnikanın, paltarların, havanın əsasən α və β hissəciklərlə radioaktiv zəhərlənməsini aşkar etmək və bu zəhərlənmənin dərəcəsini müəyyən etmək üçündür. Radiometr vasitəsilə az səviyyəli γ-şüalanmanı da ölçmək mümkündür.