Kiber xavfsizlik. Kiberxavfsizlikning asosiy tushunchalari

“Ma’lumotlar xavfsizligi” bilim sohasi ma’lumotlarni saqlash, ishlash va uzatishda himoyani ta’minlashni maqsad qiladi. Mazkur bilim sohasida himoyani to’liq amalga oshirish uchun matematik va analitik algoritmlardan foydalaniladi. “Dasturiy ta’minot xavfsizligi” bilim sohasi foydalanilayotgan tizim yoki axborot xavfsizligini ta’minlovchi dasturiy ta’minotlarni ishlab chiqish va foydalanish jarayoniga e’tibor qaratadi.

• 
  “Ma’lumotlar xavfsizligi” bilim sohasi ma’lumotlarni saqlash, ishlash va uzatishda himoyani ta’minlashni maqsad qiladi. Mazkur bilim sohasida himoyani to’liq amalga oshirish uchun matematik va analitik algoritmlardan foydalaniladi. “Dasturiy ta’minot xavfsizligi” bilim sohasi foydalanilayotgan tizim yoki axborot xavfsizligini ta’minlovchi dasturiy ta’minotlarni ishlab chiqish va foydalanish jarayoniga e’tibor qaratadi.
  

“Tashkil etuvchilar xavfsizligi” bilim sohasi katta tizimlarda integrallashgan tashkil etuvchilarni loyihalashga, sotib olishga, testlashga, tahlillashga va texnik xizmat ko’rsatishga e’tibor qaratadi. Tizim xavfsizligi gohida tashkil etuvchilar xavfsizligidan farq qiladi. Tashkil etuvchilar xavfsizligi ularning qanday loyihalanganligiga, yaratilganligiga, sotib olinganligiga, boshqa tarkibiy qismlar bilan bog’langanligiga, qanday ishlayotganligiga va saqlanayotganligiga bog’liq bo’ladi.

Steganografiya – bu maxfiy xabarni sohta xabar ichiga berkitish orqali aloqani yashirish hisoblanadi . Boshqacha aytganda steganografiyaning asosiy g’oyasi – maxfiy ma’lumotlarning mavjudligi haqidagi shubhani oldini olish. Steganografik va kriptografik jarayonlarning umumiy ko’rinishi keltirilgan.

Steganografiya – bu maxfiy xabarni sohta xabar ichiga berkitish orqali aloqani yashirish hisoblanadi . Boshqacha aytganda steganografiyaning asosiy g’oyasi – maxfiy ma’lumotlarning mavjudligi haqidagi shubhani oldini olish. Steganografik va kriptografik jarayonlarning umumiy ko’rinishi keltirilgan.

Kriptografiyada jo’natuvchi faqat ochiq matn ko’rinishidagi xabar yuborishi mumkin. Bunda u xabarni ochiq tarmoq (masalan, Internet) orqali uzatishdan oldin shifrlangan matnga o’zgartiradi. Ushbu shifrlangan xabar qabul qiluvchiga kelganida yana oddiy matn ko’rinishiga qaytariladi. Umumiy holda ma’lumotni shifrlashdan asosiy maqsad (simmetrik yoki ochiq kalitli kriptografik tizimlar asosida - farqi yo’q) – ma’lumotni maxfiyligini qolganlardan sir tutishdir.