Kompyuterda loyihalash usullari

---

Kompyuterda loyihalash usullari.
AutoCAD dasturining yaratilganligiga 30 yilga yaqinroq, grafik dasturlari orasida 
hanuzgacha mashhurligicha qolmoqda. Chunki AutoCAD dasturi mukammal va ommabop, 
hamda loyihalash ishlari avtomatlashtirilgan dastur bo`lib, u har qanday turdagi sxema va 
chizmalarni 
yuqori 
aniqlikda, 
sifatli 
bajaradi. 
Shuningdek, 
bu 
dasturdan 
foydalanuvchilarning ijodiy imkoniyatlarini to`la amalga oshirishga yordam beradi. Shu 
sababli, millionlab loyihachi mutaxassislar, olimlar, injener-texniklar va talabalar, ya`ni 
dunyoning 80 dan ortiq mamlakatlari 18 tilda loyihalash ishlarini bajarishda AutoCAD 
tizimidan foydalanishlari odatiy holga aylanib qoldi. 
AutoCAD dasturi 1982 yilda yaratilganligiga va uning millionlab fodalanuvchilari 
bo`lishiga qaramay, Respublikada maktab o`quvchilari va talabalar «Informatika» va 
«Chizmachilik» fanlarini o`qish jarayonida grafik dasturlardan «Paint», «Microsoft Office 
Word» dasturining «Risovanie» va «Beysik» dasturining grafik tahrirlaridan foydalanishni 
o`rganadilar. Lekin, bunday grafik dasturlarda grafik yasashlarni avtomatlashtirish 
imkoniyatlari past bo`lib deyarli yo`qdir. Ushbu o`quv qo`llanmada loyihalash ishlarini 
avtomatlashtirishning grafik dasturi bo`lgan, AutoCAD tizimi imkoniyatlari bilan tanishib, 
xatto maktabda ham, chizmachilik, naqqoshlik kabi mashg`ulotlarda grafik buyruqlar 
yordamida chizma primitivlarining elementlarini, ya`ni tarkibiy qismlarining chizmalarini 
1-2-3 va 4-mashg`ulotlarda bajarishga o`rganib chiqib, olingan bilim, ko`nikma va amaliy 
malaka asosida 1-grafik ish-«Tutashuv» vazifasini bajarishlari mumkin.
AutoCAD tizimida grafik axborotlarning elementlari, ularga mos bo`lgan tayyor 
buyruqlar paketidan foydalanib, berilgan o`lchamlarini komp`yuterga kiritib, bevosita 
muloqatlar ketma-ketligi asosida tasvirlar bajariladi.
Muhandislik komp`yuter grafikasi mashg`ulotlarining mavzularini tanlashda 
o`quvchilarni chizma primitivlarini komp`yuterda bajarishga o`rgatishdan boshlash, 
maqsadga muvofiq deb belgilandi. Chunki, chizma primitivlarini komp`yuterda bajarishni 
yaxshi o`zlashtirib olgan o`quvchi yoki talabalar, har qanday murakkablikdagi tasvirlarni 
ham komp`yuterda bajara oldilar.
Ma`lumki, AutoCAD tizimiga oid ko`plab zamonaviy adabiyotlar yaratilgan. 
Birinchidan, ular juda katta hajmda chop etilgan bo`lib, kamida 400-450 sahifadan iborat va 

---

bizga etib kelganlari rus tilida yozilgan. Bunday darsliklardan o`quvchi va talabalarning 
foydalanishlari juda ham noqulaydir. AutoCAD dasturining darsligi ham rus yoki ingliz 
tilida yozilgandir. Shuning uchun, biz bu risolani yaratishga va barcha o`quv maskanlarida 
muhandislik grafikasi fanini o`kitishni tubdan yaxshilashga o`z hissamizni qo`shishga 
kirishdik. 
Ma`lumki, har qanday grafik axborotlar nuqta, kesma, to`g`ri chiziq, ko`pburchak, 
aylana, yoy va turli usullarda yasaladigan egri chiziqlar to`plamidan iborat bo`ladi. Bu 
primitivlarni bo`yash, unga tur berish, yo`g`onlashtirish, aylana chizish asosida tutashmalar 
yasash, ortiqcha chiziqlarni o`chirish, tasvirni surish, ko`paytirish yoki aks-simmetrik 
tasvirini yasash, matn yozish, o`lcham qo`yish hamda bajarilgan chizmani, yozilgan 
matnini taxrir qilish kabi buyruqlaridan amaliy foydalanishga o`rgatish, shu jumladan, 
komp`yuterda chizma bajarish malakasini oshirish maqsad qilib qo`yilgan. Komp`yuter 
grafikasi fani quyidagi texnik va dasturiy vositalar yordamida o`qitiladi: