Kimya kafedrasinin baş MÜƏLLİMİ K.Ü. F. D. MƏMMƏdova lalə Nİzami qizi

HİBRİDLƏŞMƏ

Kovalent rabitənin əmələ gəlməsində müxtəlif vəziyyətlərdə olan elektronlar məs., s və p də iştirak edir. Belə güman etmək olar ki, bu rabitələr qiymətcə bir-birindən fərqli olar. Lakin təcrübə göstərir ki, onlar eyni qiymətlidir. Bu hadisə hibridləşmə hadisəsi adlanır.

Deməli hibridləşmə - müxtəlif orbitallardan eyni enerji və formaya malik orbitalların əmələ gəlməsi prosesidir. Alınan orbitallar hibrid orbitallar adlanır.

Valent orbitalların hibridləşməsinin BeCl₂, BCl₃, CH₄ molekullarının əmələ gəlməsi misalında nəzərdən keçirək.

1. 
   BeCl₂.
   

-un elektron konfiqurasiyası.

a) Normal hal: 1s² 2s² 2p⁰

b) Həyəcanlanmış hal: 1s² 2s¹

s və p elektronlar arasında hibridləşmə həyəcanlanmış halda baş verir.

Hibridləşmə



sp- hibridləşmə

iki sp hibrid orbitalı

s + p orbitallar

Belə hibrid vəziyyətində Be, iki Cl atomu ilə birləşərək BeCl₂ molekulunu əmələ gətirməlidir.

2. BCl₃

-un elektron konfiqurasiyası

a) Normal hal: 1s² 2s²

b) Həyəcanlanmış hal: 1s² 2s¹

B atomunun hibridləşməsində bir s və iki p – elektron iştirak edir.

Hibridləşmə







sp²– hibridləşmə

üç s-p² hibrid orbitalı

s-p-p orbitallar

Bu hibrid orbitalları üç Cl atomı ilə BCl₃ molekulunu əmələ gətirir.

3. CH₄

-nun elektron konfiqurasiyası

a) Normal hal: 1s² 2s² 2p²

b) Həyəcanlanmış hal: 1s² 2s¹

C atomunun hibridləşməsində bir s və üç p – elektronları iştirak edir.

hibridləşmə






sp³ hibridləşmə

dörd sp³ hibrid orbitalları

s-p-p-p orbitallar

C atomu belə hibrid vəziyyətində üç H atomu ilə birləşərək CH₄ molekulunu əmələ gətirir.

Molekullararası qarşılıqlı təsir qüvvəsinin (MQTQ) ilk dəfə 1871-ci ildə holland alimi Van-der Vaals müşahidə etmişdir.

Bu qüvvələrin 3 tipi var:

1.