Bu usul asosan metall oksidlari MxOy va gazsimon qaytargichlar N2 yoki CO o’rtasida bo’lib o’tadigan kimyoviy reaksiyaga asoslangan.
Bu usul asosan metall oksidlari MxOy va gazsimon qaytargichlar N2 yoki CO o’rtasida bo’lib o’tadigan kimyoviy reaksiyaga asoslangan.
2-rasm. Kimyoviy jarayon tenglamalari.
2-rasm. Kimyoviy jarayon tenglamalari.
Metallarning oksidlarini yoki tuzlarini vodorod yoki is gazi yordamida qayta tiklash orqali barcha metallarni kukunlarini ishlab chiqarib bo’lmaydi. Chunki kimyo fanidan ma’lumki metallarning aktivlik qatori yoki boshqacha qilib aytganda metallarning kuchlanishlar qatori degan tushuncha mavjud.
Bu qator pastdagi 1- jadvalda keltirilgan.
Bu qatordan litiydan to xromgacha bo’lgan metallar o’z kislorodini vodorodga bermaydilar, yani vodorodning energiyasi ulardan kislorodni tortib olishga yetmaydi. Xrom oksidi esa juda quruq va toza vodorod bilan tiklash mumkin faqat laborotoriya sharaoitida ishlab chiqarishda buni imkoni yo’q. Bu jadvalga kirmagan metallar vodorod yoki is gazi yordamida qayta tiklanadilar.
Bu qatordan litiydan to xromgacha bo’lgan metallar o’z kislorodini vodorodga bermaydilar, yani vodorodning energiyasi ulardan kislorodni tortib olishga yetmaydi. Xrom oksidi esa juda quruq va toza vodorod bilan tiklash mumkin faqat laborotoriya sharaoitida ishlab chiqarishda buni imkoni yo’q. Bu jadvalga kirmagan metallar vodorod yoki is gazi yordamida qayta tiklanadilar.
Jadvaldagi temir, nikel, qalay va qo’rgoshin ishlab chiqarishda nisbatan toza vodorod yordamida qizdirib tiklanadi. Qizdirish jarayoni ma’lum vaqt va temperaturalarda o’tkaziladi va ishlab chiqarilgan xomashyo juda yuqori sifatli bo’ladi.
Bunda juda toza temir kukunlari ishlab chiqariladi, ularning tozalik darajasi ular ishlab chiqariladigan xomashyo tozaligiga bog’liq bo’lsa ishlab chiqarilayotgan kukunning o’lchami jarayon temperaturasi va vodorodning bosimiga bog’liq. Shuni aytib o’tish lozimki kimyoviy reaksiya jarayonida xosil bo’lgan suv bug’i yani
Bunda juda toza temir kukunlari ishlab chiqariladi, ularning tozalik darajasi ular ishlab chiqariladigan xomashyo tozaligiga bog’liq bo’lsa ishlab chiqarilayotgan kukunning o’lchami jarayon temperaturasi va vodorodning bosimiga bog’liq. Shuni aytib o’tish lozimki kimyoviy reaksiya jarayonida xosil bo’lgan suv bug’i yani
MxOy + H2 = M + H2O
yana qaytalab oksid xosil bo’lmasligi uchun reaksiya muxitida vodorod miqdori 80- 90% kam bo’lmasligi kerak.[3]
