Kirish asosiy qism I bob. O‘zbekiston Respublikasining investitsion siyosatining normyolovchiy-huquqiy tartib solish

2.2 Iqtisodiyotga investitsiyalarni jalb qilish shariotlarining tahlili.

O‘zbekistonda erishilgan makroiqtisodiy barqarorlik, iqtisodiy va institutsional islohotlarning chuqurlashtirilgani, investitsiya muhitining yaxshilanishi investitsiya faolligini sezilarli darajada faollashtirishga va iqtisodiyotga kapital qo‘yilmalar hajmini yiliga 11,6 barobarga oshirishga xizmat qildi. 2002 yil 1992 yilga nisbatan 25 % va 2022 yilda 2012 yilga nisbatan 38% ga oshdi.

Moliyalashtirish manbalari bo'yicha investitsiyalar tarkibida eng muhim sifat o'zgarishlar ro'y bermoqda. O'sish sur'atlarining yuqoriligi tufayli markazlashtirilmagan manbalar hisobidan investitsiyalar ulushi, birinchi navbatda, xususiy va to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar ulushi ortib bormoqda.
Agar 1992-yilda mamlakat investitsion portfelida chet eldan investitsiyalar amalda boʻlmagan boʻlsa, 2000-yilda xorijiy investitsiyalar va kreditlar ulushi 23,2 foizni tashkil etgan boʻlsa, shundan 19,8 foizi xorijiy investitsiyalar va Hukumat kafolati bilan jalb qilingan kreditlar, 3 tasi. 4% - to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar.
2.1-jadval
Kapital qo'yilmalarning dinamikasi va tarkibi %

	Kapital qo'yilmalarning ctrukturaci, %
	1992 yil	2002 yil	2012 yil	2022 yil
Kapital qo'yilmalar	100	100	100	100
Davlat byudjeti mablag'lari, byudjetdan tashqari jamg'armalar va boshqa markazlashtirilgan manbalar	46,3	13,0	13,1	15,7
Korxonalar va aholi mablag'lari	53,7	48,2	50,2	50,8
Xorijiy investitsiyalar va kreditlar	-	29,1	11,1	11,4
Shu jumladan. To'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar	-	25,3	25,1	21,7

Qulay ishbilarmonlik muhiti, xorijiy investorlar uchun keng huquqiy kafolat va imtiyozlar tizimi, xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar faoliyatini rag‘batlantirish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar tizimi mamlakatimiz iqtisodiyotiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investisiyalar oqimining sezilarli darajada oshishiga xizmat qildi. Natijada, 2022 yilda kapital qo'yilmalarning umumiy tarkibida xorijiy investitsiyalar ulushi 11,7 milliard rublni tashkil etdi. dollarni tashkil etdi, shundan to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar - 21,7%.

Agar 1992 yilda iqtisodiyotga yo'naltirilgan investisiyalarning 46 foizdan ortig'i Davlat byudjeti, byudjetdan tashqari jamg'armalar va boshqa markazlashtirilgan manbalar hisobidan moliyalashtirilgan bo'lsa, 2022 yilda kapital qo'yilmalarning umumiy tarkibida davlat byudjeti mablag'lari 5,1 foizni tashkil etdi. Shu bilan birga, Davlat byudjeti va boshqa markazlashtirilgan manbalar hisobidan investitsiyalarning umumiy hajmi 3 barobardan ziyod oshdi.

2.1-rasm – Kapital qo’yilmalarning iqtisodiyot tarmoqlari bo’yicha tarkibi %

O‘zbekistonning investisiya strategiyasida ilg‘or texnologiyalar bilan jihozlangan yangi yuqori texnologiyali ishlab chiqarishlarni tashkil etish va xomashyomizni chuqur qayta ishlashni ta’minlash, mamlakatimiz eksport salohiyatini oshirish, yangi ish o‘rinlari yaratishga qaratilgan investitsiya loyihalariga ustuvor ahamiyat berilgan.
1992-2022-yillarda yoqilg‘i-energetika kompleksini (5,2 foizdan 17,1 foizgacha), transport va aloqani (5,4 foizdan 4,3 foizgacha), metallurgiyani (0,1 foizdan 2,9 foizgacha) rivojlantirishga yo‘naltirilgan investitsiyalar ulushi 1992-2022 yillarda. Yangi ishlab chiqarishlarni tashkil etish va mavjudlarini modernizatsiya qilish uchun yirik kapital qoʻyilmalar mashinasozlik, metallurgiya, kimyo va neft-kimyo, yengil, oziq-ovqat sanoatiga yoʻnaltirilmoqda, bu esa ularning iqtisodiyotdagi kapital qoʻyilmalar tarkibida salmoqli ulushga ega boʻlishiga olib keldi.
Yuqori qo‘shilgan qiymatga ega yuqori texnologiyali mahsulotlar ishlab chiqarish bo‘yicha investitsiya loyihalarini amalga oshirishda asosiy hamkorlar AQShning (“General Motors”, “Texaco”), Germaniyaning (“MAH”) yirik va jahonga mashhur kompaniyalari hisoblanadi. , Buyuk Britaniya ("BAT"), Ispaniya ("Maksam"), Yaponiya ("Isuzu", "Itochu"), Malayziya ("Petronas"), Koreya ("Korean Air", "CNOC", "UZSUNGWOO" "LG "), Xitoy ("CNPC"), Rossiya ("Lukoyl", "Gazprom") va boshqalar, shuningdek, Osiyo taraqqiyot banki, Jahon banki, Islom taraqqiyot banki kabi yirik xalqaro moliya institutlari, investitsiya banklari. Janubiy Koreya, Yaponiya va Xitoy, bir qator arab davlatlari va boshqalar.
Mustaqillik yillarida amalga oshirilgan faol sarmoyaviy va sanoat siyosati samarasida yengil, yuk avtomobillari va avtobuslar ishlab chiqaradigan yangi avtomobil zavodlari barpo etildi. Xorijiy yetakchi kompaniyalar bilan hamkorlikda Buxoro neftni qayta ishlash zavodi, Sho‘rtan gaz-kimyo majmuasi, Qo‘ng‘irot soda zavodi, o‘nlab to‘qimachilik majmualari barpo etildi.
Iqtisodiyotning yetakchi, birinchi navbatda, asosiy tarmoqlarini modernizatsiya qilish va texnik qayta jihozlash loyihalarini amalga oshirish, samarali tarkibiy va investitsiya siyosatini amalga oshirishda O‘zbekiston Respublikasi Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi muhim o‘rin tutadi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tashabbusi bilan tashkil etilgan, bugungi kunda ustav kapitali qariyb 7 mlrd.dollar.
Iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlarini rivojlantirish va, birinchi navbatda, ishlab chiqarish infratuzilmasini shakllantirish bo‘yicha ustuvor vazifalarni amalga oshirishda hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘lgan strategik investitsiya loyihalarini moliyalashtirish Jamg‘armaning eng muhim vazifalaridan biri hisoblanadi.
Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi hal etayotgan navbatdagi muhim vazifa – loyihalarni birgalikda moliyalashtirish va birgalikda amalga oshirish uchun xorijiy investorlar, moliya institutlari va hamkorlarni faol jalb etishdan iborat. Jamg‘armaning qo‘shma loyihalarda ishtirok etishi Osiyo taraqqiyot banki, Yaponiya xalqaro hamkorlik agentligi, Islom taraqqiyot banki, Xitoy eksport-import banki, Xitoy davlat taraqqiyot banki, Koreya taraqqiyot banki va boshqa xorijiy investitsiyalar va kreditlarni jalb qilishga yordam berdi. boshqa xorijiy moliya institutlari, banklari va kompaniyalari.
Mustaqillik yillarida amalga oshirilgan faol sarmoyaviy va sanoat siyosati samarasida yengil, yuk avtomobillari va avtobuslar ishlab chiqaradigan yangi avtomobil zavodlari barpo etildi. Xorijiy yetakchi kompaniyalar bilan hamkorlikda Buxoro neftni qayta ishlash zavodi, Sho‘rtan gaz-kimyo majmuasi, Qo‘ng‘irot soda zavodi, o‘nlab to‘qimachilik majmualari barpo etildi.
Iqtisodiyotning yetakchi, birinchi navbatda, asosiy tarmoqlarini modernizatsiya qilish va texnik qayta jihozlash loyihalarini amalga oshirish, samarali tarkibiy va investitsiya siyosatini amalga oshirishda O‘zbekiston Respublikasi Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi muhim o‘rin tutadi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tashabbusi bilan 2006 yilda tashkil etilgan, bugungi kunda ustav kapitali qariyb 7 mlrd.
Ustivor vazifalarni amalga oshirish va iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlarini rivojlantirish hamda, birinchi navbatda, ishlab chiqarish infratuzilmasini shakllantirishda hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘lgan strategik investitsiya loyihalarini moliyalashtirish Jamg‘armaning eng muhim vazifalaridan biri hisoblanadi.
Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi hal etayotgan navbatdagi muhim vazifa – loyihalarni birgalikda moliyalashtirish va birgalikda amalga oshirish uchun xorijiy investorlar, moliya institutlari va hamkorlarni faol jalb etishdan iborat. Jamg‘armaning qo‘shma loyihalarda ishtirok etishi Osiyo taraqqiyot banki, Yaponiya xalqaro hamkorlik agentligi, Islom taraqqiyot banki, Xitoy eksport-import banki, Xitoy davlat taraqqiyot banki, Koreya taraqqiyot banki va boshqa xorijiy investitsiyalar va kreditlarni jalb qilishga yordam berdi. boshqa xorijiy moliya institutlari, banklari va kompaniyalari.