Kirish asosiy qism I bob. O‘zbekiston Respublikasining investitsion siyosatining normyolovchiy-huquqiy tartib solish

III bob. O’zbekiston iqtisodiyotiga investitsiyalarni jalb etish istiqbotlari.
3.1 2023-2025 yillarga mo’ljallangan investitsion dasturlar
Kapitalning jismoniy va pulga bo'linishiga ko'ra, investitsiyalar ham odatda moddiy va pul ko'rinishidagi investitsiyalarga bo'linadi. Moddiy ko'rinishdagi investitsiyalar - bu iqtisodiyotning asosiy fondlarini, uning moddiy-texnika bazasini rivojlantirish va ko'paytirish uchun mo'ljallangan, texnik parkni almashtirish yoki kengaytirish, tovar-moddiy zaxiralarni ko'paytirish uchun yuborilgan, qurilayotgan ishlab chiqarish va noishlab chiqarish ob'ektlari, asbob-uskunalar va mashinalar. Pul ko'rinishidagi investitsiyalar - bu investitsiya tovarlarini chiqarishni ta'minlaydigan moddiy qo'yilmalarni yaratishga yo'naltirilgan pul kapitali.
Maqsad ob'ektiga ko'ra investitsiyalar kapital va ijtimoiy turlarga bo'linishi mumkin. Asosiy kapitalga qo'yilmalar kapital qo'yilmalar shaklida amalga oshiriladi, ular yangi qurish, kengaytirish, rekonstruksiya qilish, asbob-uskunalar, asboblar, inventarlarni texnik qayta jihozlash, loyihalash mahsulotlari va boshqa kapital xarajatlarni o'z ichiga oladi. Iqtisodiy fan va amaliyot shuni tasdiqlaydiki, kapital qo'yilmalar va investitsiyalar sinonim emas. Investitsiyalar kengroq tushunchadir.
2023-2025 yillarga mo’ljallangan investitsiya dasturi tasdiqlandi

Prezidentning 28.12.2022 yildagi “O’zbekiston Respublikasining 2023-2025 yillarga mo’ljallangan investitsiya dasturini amalga oshirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PQ-459 son qarori qabul qilindi 
2023-2025 yillar uchun quyidagilar tasdiqlandi:

• 
  Markazlashgan va markazlashmagan investitsiyalarni o’zlashtirishning yig’ma maqsadli ko’rsatkichlari;
  
• 
  tarmoqlar va hududlar kesimida investitsiya va kreditlarni o’zlashtirishning maqsadli ko’rsatkichlari.
  

Tashqi savdo, investitsiyalar, mahalliy sanoatni rivojlantirish va texnik jihatdan tartibga solish masalalari bo’yicha Hukumat komissiyasi yirik ishlab chiqarish ob’ektlari va quvvatlarida amalga oshirilayotgan ishlar bo’yicha oylik monitoring o’rnatilishi va ularning o’z vaqtida ishga tushirilishini ta’minlaydi.
Dastur ijrosi natijalari, shu jumladan investitsiya loyihalarini amalga oshirish bo’yicha kompleks tarmoq jadvallarining bajarilishi har oyda Prezident Administratsiyasiga kiritib boriladi.
SHuningdek, 2023 yil uchun quyidagilar tasdiqlandi:

• 
  investitsiya va kreditlarni o’zlashtirish bo’yicha yig’ma manzilli dastur;
  
• 
  ishga tushiriladigan yirik ishlab chiqarish ob’ektlari va quvvatlarining manzilli ro’yxati;
  
• 
  strategik investitsiya loyihalari ro’yxati;
  
• 
  O’zbekiston Respublikasi nomidan yoki O’zbekiston Respublikasi kafolati ostida xorijiy kreditlar jalb qilingan holda amalga oshiriladigan investitsiya loyihalarining manzilli ro’yxati;
  
• 
  to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiya va kreditlar jalb qilingan holda amalga oshiriladigan investitsiya loyihalarining manzilli ro’yxati va boshqalar.
  

Vazirliklar, idoralar, xo’jalik birlashmalari, Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahri hokimliklari - loyihalar tashabbuskorlariga Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi bilan birgalikda 2023 yil 20 yanvarga qadar har bir investitsiya loyihasi bo’yicha ularni amalga oshirishning oylar kesimidagi kompleks tarmoq jadvallarini ishlab chiqib, Vazirlar Mahkamasiga kiritish topshirildi.
Davlat tashqi qarzi jalb qilinishi rejalashtirilayotgan yangi investitsiya loyihalarining kontseptsiyalari ishlab chiqilib, 2023 yil 5 fevralga qadar Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligiga kiritilishi lozim.
Uzoq muddatli rejalar va dasturlarni ishlab chiqishda, rejalashtirilgan ijtimoiy-iqtisodiy loyihalarni tahlil qilish va asoslashda, eng avvalo, investitsiya manbalari, ularni jalb qilish, rejalashtirilgan, dasturiy maqsad va vazifalarga erishish uchun foydalanish imkoniyatlari to‘g‘risida savol tug‘iladi. Investitsiyalarni moliyalashtirish manbalari orasida biz quyidagilarni ko'rib chiqamiz:
- korxonalarning o'z mablag'lari;
- aholi mablag'lari;
- davlat investitsiyalari;
- bank kreditlari;
- xorijiy investitsiyalar.
Korxonalarning o'z mablag'lariga amortizatsiya va foyda kiradi. Ular investitsiya manbalaridan biri sifatida hali foydalanilmagan salohiyatga ega. Davlat investitsiyalari korxonalarga qaytariladigan va qaytarilmaydigan asosda berilishi mumkin. Ularni moliyalashtirishning muhim manbalari davlat byudjeti, mamlakat budjetlari, byudjetdan tashqari jamg‘armalardir. Byudjet mablag‘larini ajratish uchun tanlov asosida tanlab olingan yuqori samarali investitsiya loyihalarini moliyaviy qo‘llab-quvvatlash, shuningdek davlat investitsiya dasturlarini (qisman yoki to‘liq) grantlar, subsidiyalar va boshqalar hisobidan markazlashtirilgan moliyalashtirish ko‘rinishida byudjetdan moliyalashtirish amalga oshiriladi.
Prezident tomonidan 07.09.2022 yildagi “O’zbekiston Respublikasining To’g’ridan-to’g’ri investitsiyalar jamg’armasi faoliyatini takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PF- 215-son Farmon imzolandi.
"O’zbekiston Respublikasining To’g’ridan-to’g’ri investitsiyalar jamg’armasining boshqaruv kompaniyasi" aktsiyadorlik jamiyati O’zbekiston Respublikasi Tiklanish va taraqqiyot jamg’armasi mablag’lari hisobidan shakllantiriladigan dastlabki ustav kapitali 100 mln AQSH dollariga teng bo’lgan "O’zbekiston Respublikasining To’g’ridan-to’g’ri investitsiyalar jamg’armasi" MCHJ shaklidagi investitsiya kompaniyasi sifatida qayta tashkil qilindi.
Bunda, Investitsiya kompaniyasiga 2022-2023 yillarda amalga oshiriladigan loyihalar doirasida hamkor investorlar tomonidan 200 mln AQSH dollari miqdorida qo’shimcha investitsiyalar jalb qilinishini ta’minlash vazifasi yuklatildi.
Investitsiya kompaniyasining ustav kapitali kelgusida investorlar bilan loyihalarni hamkorlikda amalga oshirish doirasida jalb qilinadigan qo’shimcha investitsiyalarni hisobga olib, bosqichma-bosqich 1 mlrd AQSH dollariga yetkaziladi.
Investitsiyalar va tashqi savdo vaziri Investitsiya kompaniyasining Kuzatuv kengashi raisi hisoblanadi. Investitsiya kompaniyasi tomonidan investitsiyalar tijorat tashkilotlarining ustav kapitalida bozor qiymati bo’yicha hisoblangan aktsiyalarning (ulushlarning) 49%igacha ulushida ishtirok etish, mol-mulk sotib olish, milliy va xorijiy valyutada qarzlar berish, shuningdek, qonunchilikka zid bo’lmagan boshqa shakllarda amalga oshiriladi.
Investitsiya kompaniyasi tomonidan bitta loyiha uchun kiritiladigan investitsiyalarning maksimal miqdori ushbu loyiha bo’yicha umumiy investitsiyalar hajmining 49%idan oshmasligi lozim. Bunda, Investitsiya kompaniyasining O’zbekiston Tiklanish va taraqqiyot jamg’armasi mablag’lari hisobidan shakllantiriladigan investitsiyalarining bitta loyiha uchun maksimal hajmi 20 mln dollardan oshmasligi lozim.
Investitsiya kompaniyasining O’zbekiston Tiklanish va taraqqiyot jamg’armasi mablag’lari hisobidan shakllantiriladigan investitsiyalari maksimal hajmining oshirilishiga yirik va muhim ahamiyatga ega investitsiya loyihalari bo’yicha Prezidentning roziligi bilan yo’l qo’yiladi.
Investitsiya kompaniyasi investitsiyalarni quyidagi usullar bilan jalb qiladi:

• 
  kredit (qarz) olish va Investitsiya kompaniyasining ustav kapitaliga investorlarning pul mablag’larini jalb qilish;
  
• 
  yuridik shaxslarni tashkil etish yoki ularning ustav fondlarida (ustav kapitalida), shu jumladan mol-mulk sotib olish yo’li bilan ishtirok etish;
  
• 
  yirik institutsional va strategik investorlar bilan hamkorlik o’rnatish, shu jumladan nufuzli xalqaro moliya markazlarining yurisdiktsiyalaridan foydalanish;
  
• 
  qonun hujjatlariga zid bo’lmagan boshqa ko’rinishlarda.
  

Bundan tashqari, Investitsiya kompaniyasiga hududiy loyiha guruhlari tomonidan ishlab chiqilgan loyihalarni o’zining investitsiya siyosatida belgilangan mezon va talablarni hisobga olgan holda tanlab olib, hududlarda tadbirkorlar ishtirokida tashkil etilgan xolding kompaniyalari orqali ularning 49%gacha bo’lgan qismini moliyalashtirish huquqi beriladi.
Investitsiya kompaniyasi va uning operatsion tashkilotlariga belgilangan foyda solig’i stavkasi uch yil muddatga 50%ga kamaytiriladi.