Kirish Mavzuning dolzarbligi

4 CyxapeBa O.A. KBapTagbHaa o 6 ^ m a no3gHe$eogaabHoro ropoga Eyxapbi. -M., 1976.
10

---

maqsadida Namangan shahar maktablaridagi barcha fizika o ‘quv asboblarini bir 
joygayig‘ishni va yagona fizika kabineti, tashkil qilishni taklif etdi. Bu taklif xalq 
talimi nozirligi tomonidan qabul qilindi. Shuning negizida oikashunoslik muzeyi 
ochildi. Namangan oikashunoslik muzeyi fondlari eksponatlar sotib olish hisobiga 
boyidi. Namangan oikashunoslik muzeyidan Moskvadagi Tretyakov galereyasi va 
Sankt-Peterburgdagi Ennitaj muzeylariga bir necha asarlar yubonlgan.
Shuningdek, fondlami boyitish uchun muzey xodimlari Parg‘ona vodiysini 
qamrab oluvchi tematik ekspeditsiyalar uyaishtiradilar. S’nu zaylda muzey fondlari 
etnografik, tabiatshunoslik, arxeologik eksponatlar bilan boyidi. Urush yillarida 0 
‘zbekistonda muzey tarmoqlari vaqtinchalik qisqardi. Bu jarayon Namangan 
oikashunoslik muzeyiga ham ta’sir qildi. 180 Eksponatlar vaqtinchalik viloyat 
o‘rta maktablariga taqsimlandi. Natijada ko‘pgina muzey eksponatlari yo'qohb 
ketdi. 1961-yili O'zbekiston rassomlari uvushmasi qoshidagi 0 ‘zbekiston Badiiy 
ko‘rgazmalar direksiyasi Namangan viloyati oikashunoslik muzeyiga 50 ta tasviriy 
san’at asarlanni sovg'a qildi. 0 ‘zbekiston davlat san ’at muzeyi.
Turkiston Xalq Komissarlari Sovetining 1918-yil 19-apreldagi dekreti bilan
knyaz N. Romanovning Toshkentdagi majmualari davlat mulki deb e ’lon qilindi.
Uyi esa muzeyga aylantirildi. Knyaz to ‘plagan tasviriy va amaliy san’at
namunalari asosida Markaziy badiiy muzey tashkil etildi. 1941-yildan bu muzey 0
‘zbekiston xalqlari tarixi muzeyiga qo‘shib yuborildi. 1945-yili alohidagi muzey
sifatida O ‘zbekiston davlat san’at muzeyi nomi bilan atalib, faolivat ko'rsata
boshlaydi. Mazkur muzey juda boy eksponatlar to ‘plamiga ega boidi. Ibtidoiy
jam oa tuzumi davridan to zamonaviy davrgacha boigan tasviriy va amaliy
san’atning noyob namunalari, muzey ekspozitsiyasidan joy oldi. Buxoro viloyati o
‘lkashunoslik muzeyi, Buxoro muzeyi ilk bor 1922-yilda tashkil etilib, ba’zi
sabablarga ko‘ra yopiladi. Buxoroda qavta muzey ochish taklifi Zarafshon viloyati
prezidiumi va eski Buxoro shahar qo‘mitasi vigilishida ilgari suriladi. Mazkur
yigilish mazmuni 1926-vil 7-dekabrda 37-sonli bayonnomasida o ‘z aksini topgan.
Muzeyning dastlabki ekspozitsiyasi arxeologiya, etnografiya va zoologiya
boiimlaridan 
iborat 
boiib, 
ularda 
mingdan 
ziyod 
buyumlar 
bolgan
11

---

Ekspozitsiyaning birinchi boiimida, Buxoro okrugi qadimiy obidalaming 
fotosuratlari, Sayfiddin Boxarziy (XIV asr) qabriga qo‘yilgan yog‘och sag‘ana, 
Bahovuddindagi amirlar sag‘anasidan olib kelinib, badiiy ishlov berilgan ikkita 
qabrtosh, Buxoro va Samarqand m e’moriy obidalarining sirli koshinlaridan 
lavhalar,
Afrosiyobdan topilgan ossuariy boiaklari va sirli idish parchalaii namoyish 
etilgan edi. Etnografiya boiim ida qadimgi mehnat qurollari, cholg‘u asboblari, 
yozuv anjomlari, ot-ulov aslahalari, kiyim-boshlar, Kitob, Hisor, Qarshi, Buxoro, 
Nurota choponlari, zargarlik va kashtachilik buyumlari va hokazolar yigilgan. 
Shuningdek, numizmatika boiimida qadimgi tangalardan tortib sovet davrigacha 
boigan qog‘oz pullar namoyish qilingan. Zoologiya boiim i eksponatlarining soni 
kamroq boiib, to ‘qsonga yaqin mahalliy fauna vakillarining nusxalari boigan. 181 
Muzey xodimlari qanchalik o g ir shaioitda ishlamasin, ilmiy safarIar tashkil etib 
turganlar. Ular ilmiy muassasalar bilan aioqa bogiab. muzev uchun eksponat 
to ‘plashgan. Masalan. 1934-vilning birinchi yarmida muzeyning ilmiy xodimi 
Goncharova Moskva va Leningradga ikki oyga yuborilgan. Muzey xodimi u yerda 
markaziy muzeylar faoliyati bilan tanishgan, fondlami hisobga olish, saqlash, 
ekspozitsiya tuzish ishlarini o ‘rgangan. Muzeyda oikashunoslik ixtisosligi 1945- 
yili shaharning qadimiy m e’moriy obidasi Arkka ko‘chirilganidan so‘ng to ia 
shakllanadi.
Bu bino 300 yil davomida Buxoro hukmdorlarining qarorgohi vazifasini 
o‘tagan. 1948-yili Sitorayi Mohi Xosa filialida tarixiy maishiy boiim amAliy san’at 
boiim iga aylantiriladi. Toshkent tabiat muzeyi. Toshkent tabiat muzeyi 
Toshkentning eski shahrida 1926-yiIning 1-yanvarida ochildi5.
Mazkur muzey 1921-yilning 1-mayidan boshlab Toshkentning eski shahar 
qismida ish olib borgan Eski shahar muzeyi asosida tashkil etiladi. U qishloq 
xo‘jaligi yo ‘nsilishida boiib, respublikada birinchi tarmoq muzey hisoblanar edi. 
1930-yili muzeyning geologiya, geografiya, botamka, zoologiya, antropologiya