Tacikistan Respublikası Orta Asiyanın Cənub-Şərq hissəsində yerləşir, ərazisi 143 min kmP2P, əhalisi 8,5 milyon nəfərdir. ÜDM 16,0 milyard ABŞ dolları təşkil edir, hər nəfərə 1 883 ABŞ dolları düşür.
Tacikistan Respublikası dağlıq ölkədir, dağlar ərazisinin 93 faizini təşkil edir. Respublikanın yüksək dağlıq təbiəti özünəməxsusdur, təzadlarla doludur. Lakin ümumilikdə respublikanın təbii-iqlim şəraiti suvarılan əkinçilik şəraitində pambıq, taxıl, ...
Tacikistan Respublikasının kənd təsərrüfatının
xüsusi çəkisinin göstəriciləri
Məlumatlar göstərir ki, Tacikistan Respublikasının iqtisadiyyatında bu sahə əhalinin gəlirlərinin və məşğulluğunun əsas mənbəyidir. 1992-1997-ci illərdə Tacikistanın iqtisadiyyatını bürüyən iqtisadi böhran dövründə, məhz kənd təsərrüfatı əhalini ərzaq...
Cədvəldən göründüyü kimi, kənd təsərrüfatının payı əhalinin məşğulluqla təmin edilməsində daha yüksəkdir, nəinki onun ÜDM-dakı payı. Bu o deməkdir ki, kənd təsərrüfatı öz istehsal funksiyasından əlavə daha bir mühüm sosial funksiya daşıyır - əhalinin ...
Kənd təsərrüfatı Tacikistan Respublikasının xarici ticarətinin inkişafına da öz töhfəsini verir. Tacikistan Respublikasının ixrac etdiyi əsas məhsullara pambıq lifi, pambıq iplik, parçalar, tütün və tütün məmulatlatı, meyvə şirələri, konservləşdirilmi...
Təhlil göstərir ki, 1998 – 2003-cü illər ərzində Tacikistan Respublikası üzrə ümumilikdə kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracı 40,7 faiz artmışdır. Pambıq lifi 96 faiz, pambıq iplik 15,7 faiz, konservləşdirilmiş pomidor 2,1 dəfə, meyvə şirələri 2,3 də...
Daşınması mümkün olan məhsulların (pambıq lifi, iplik, tomat, konservləşdirilmiş şirələr və s.) ixracının həcmi artır, digər tez xarab olan məhsullar (təzə meyvə, tərəvəz, üzüm və s.) üzrə isə ixrac azalır. İdxala gəldikdə, burada kənd təsərrüfatı mə...
Suveren dövlət kimi Tacikistan Respublikasının iqtisadiyyatının dünya iqtisadi sisteminə inteqrasiyası dönməz prosesə çevrilmişdir, ölkənin Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzv olmaq arzusu obyektiv olaraq bu prosesə uyğundur. Bu istiqamətdə mühüm başlan...
Ümumdünya Ticarət Təşkilatının 12 üzv ölkəsi Tacikistan Republikasını dəstəkləmişlər. Bu ABŞ, AB, İsveçrə, Hindistan, Pakistan, Türkiyə, Qırğızıstan, Tailand, Qonduras, Zimbabve, Mavrikiya və Rumıniya. Qeyd edilməlidir ki, Tacikistan demokratik və iqt...
Tacikistan nə Sovet illərində, nə də ki, müstəqillik qazanandan sonra bir nəfərə ÜDM üzrə müvafiq səviyyəyə nail olmamışdır. Son illər ərzsində ÜDM istehsalı 1 nəfər respublika sakininə aşağıdakı parametrlərlə səciyyələnir:
Hal-hazırda MDB-nin yoxsulluq səviyyəsi bir günə 2,15 ABŞ dolları kimi qəbul edilmişdir. Tacikistanda bir nəfərə bir aya olan orta gəlir 34,67 somoni və ya 11,33 ABŞ dollarıdır, 1 günə 0,38 ABŞ dollarıdır, bu da inkişaf edən ölkələrin səviyyəsindən 5,...
Kənd təsərüfatı üzrə Sazişin əsas tələblərindən biri, Ümumdünya Ticarət Təşkilatına daxil olan ölkənin ümumi tarifikasiya və tariflərin səviyyəsinin aşağı salınması vasitəsilə bazarlarına girişin artırılmasını nəzərdə tutur.
Müstəqilliyin əldə edilməsindən sonra, Tacikistanın tarif siyasəti 90-cı illərin ərzaq çətinlikləri ilə və xarici ticarətin sərbəst idarəedilmə təcrübəsinin çatışmazlığı ilə müəyyənləşirdi. Məhz bu səbəbdən respublikanın aqrar bazarında ticarət münasi...
Belə şəraitdə kənd təsərrüfatı məhsullarının ticarətinin liberallaşdırılmasının nəticələrinin yumşaldılması üzrə milli siyasət elə qurulmalıdır ki, idxal məhsullarının bazara daxil olması imkanları, yerli məhsul istehsalçılarının müdafiəsi və gömrük ö...
Ölkə iqtisadiyyatının sabit iqtisadi inkişafının, effektiv və rəqabətədavamlı aqrar-sənaye istehsalatının təmin edilməsi yerli istehsalçıların dəstəyini və müdafiəsini nəzərdə tutur. Müdafiə və dəstək tədricən və əsaslı, yerli istehsalçıların mənafelə...
Tacikistan bütün ticarət tərəfdaşlarına bərabər iqtisadi münasibətlər prinsipinə sadiq qalır. Bu prinsip tarif müdafiəsinin və kənd təsərrüfatı dəstəyinin müqayisə oluna bilən səviyyənin tətbiq edilməsini və həmçinin kənd təsərrüfatı və xarici iqtisad...
Ümumdünya Ticarət Təşkilatının norma və qaydaları kənd təsərrüfatının istehsalına dəstəyini ləğv etmir, bəzilərinin həcmlərinin azaldmasını, digərlərinin dəstək formalarının nizamlanmasını tövsiyə edir.
“Sarı” zənbil, aqrar istehsalatın stimullaşdırılmasına yonəldilən daxili dəstəyin bütün tədbirlərini özündə cəmləşdirən dəstəyin yekun tədbirlərinin (DYT) göstəricilərində ifadə edilir və bu səbəbdən dünya aqrar bazarında normal rəqabət şəraitlərini p...
İlkin hesablamalara görə, Tacikistan üçün, kənd təsərrüfatının dəstəklənməsinə 2,3 – 2,5 milyon ABŞ dolları tələb olunur, bu da bir nəfərə hesabda 350-380 ABŞ dolları təşkil edir.
Tacikistanda istehsalın ixtisara salınmasının stimullaşdırılması üçün nəzərdə tutulan ödənişlər praktiki olaraq tətbiq olunmur. Buna görə də “mavi” zənbil tədbirləri Tacikistan Respublikası üçün praktiki olaraq maraq doğurmur.
Eyni zamanda Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzv olduqda respublika uçun “yaşıl “ zənbil tədbirlərinin stimullaşdırılması böyük əhəmiyyət daşıyır. Bu zənbilə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalını birbaşa artırmayan və ticarətə zərər gətirməyən subs...
Kənd təsərrüfatı sahəsi qeyri-sabit və müvafiq olaraq istehsalın nisbətən aşağı gəlirli olması ilə səciyyələnir. Əsasən də bu hava şəraitindən daha çox asılı olan əkinçiliyə aiddir. Buna görə də, kənd təsərrüfatı üçün sabitlik problemi daha çətin və ...
Kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalının iqtisadi effektivliyinin artırılması yalnız onun əsas tərkib hissəsini daha yüksək keyfiyyət səviyyəsinə çıxardılması əsasında mümkündür: istehsal-texnoloji (torpağın işlənməsi, toxumçuluq, gübrələrin tətbiq...
Son illər ölkədə həyata keçirilən desentralizasiya dehqan və fermer təsərrüfatları tərəfindən torpaqların özəlləşdirilməsi prosesi ilə xüsusiyyətləndirilir. Lakin dehqan təsərrüfatlarının qanunlar tərəfindən bildirilən hüquqları və onlar tərəfindən ö...
Statistik məlumatların təhlili göstərir ki, özəl sektorun torpaq ehtiyatlarının hər bir vahidi daha çox gəlir gətirir, nəinki kolxozlarda və dövlət təsərrüfatlarında. Hal-hazırda respublikada kənd təsərrüfatı məhsullarının 30 faizi özəl sektorda isteh...
Tacikistan məhdud suvarılan ərazisi olan dağlıq ölkədir, nəticə olaraq burada aqrar-sənaye istehsalın aparılmasının intensiv üsulu özünü doğrultmuşdur. Son illər ərzində irriqasiya eroziyasına uğramış torpaq sahələri 260 min hektara və ya suvarılan z...
Ölkənin aqrar sektorunda funksional təşkilati struktur idarəedilməsinin tətbiqi məqsədəmüvafiq sayılır.
Ümumdünya Ticarət Təşkilatına daxilolma dövründə, həmçinin üzvlüyünə daxil olduqdan sonra, həlli tələb olunan məsələlərlə əlaqədar ölkələrin birgə səylərini tələb edən bir sıra məsələlər meydana gəlir. Məsələ müqayisəli məsələlərin vaxtında aşkar edi...
Bir sıra inkişaf etmiş ölkələrin kənd təsərrüfatına daxili dəstəyin son dərəcədə yüksək səviyyəsi bir çox inkişaf edən ölkələrdə bu sahənin zərərliyinə gətirir. Məsələn, ABŞ-da kənd təsərrüfatına dəstək ildə 20-21 milyard dollar təşkil edir, bu da məş...
Kənd təsərrüfatında Tacikistan həm yüksəliş, həm də eniş dövrləri yaşayır. Bu il respublikada müstəqilliyin bütün illəri ərzində ilk dəfə rekord yüksək buğda məhsulu yığılmışdır – bir milyon ton. Lakin, eyni zamanda ölkənin əsas xammalı olan pambığın ...
XXI-ci əsrdə kənd təsərrüfatı yoxsulluğun aşağı salınmasında, iqtisadi inkişafında və ekoloji sabitliyində əsas faktor olaraq qalır. Dünya Bankı kənd təsərrüfatının və kənd yerlərinin inkişafı üzrə çoxlu sayda müvəffəqiyyətli layihələri dəstəkləmişdir...
Tacikistanın kənd təsərrüfatı məhsullarının ümumi həcmi təxminən 156 milyon ABŞ dolları təşkil edir.
2012-ci ilin əvvəllərindən kənd təsərrüfatı məhsullarının bütün təsərrüfat kateqoriyaları üzrə ümumi həcmi 748,2 milyon somonidən çox (təxminən 155,8 milyon ABŞ dolları) təşkil etmişdir (20.04.2012).
Ölkənin Statistika üzrə Agentliyinin məlumatlarına görə qeyd edilən dövr ərzində göstərici 2011-ci ilin yanvar-fevral ayları ilə müqayisədə 7,2 faiz artmışdır.
Əsasən, heyvandarlıq məhsullarının həcmi 743,2 milyon somoni, bitkiçiliyin 5 milyon somonidən artıq təşkil etmişdir (1 ABŞ dolları = 4,8 somoni).
Qeyd edilən dövr ərzində bütün təsərrüfatlarda 818 ton tərəvəz istehsal edilmişdir, bu da 2011-ci ilin analoji dövrü ilə müqayisədə 29,9 faiz artıqdır.
Ərazisi 143,0 min kmP2P, əhalisi 8,5 milyon nəfər, 1 kmP2P-ə 59,4 nəfər düşür. Ümumi məhsul istehsalının 25,2 faizi kənd təsərrüfatındadır. Aktiv əhalinin 67,6 faizi kənd təsərrüfatında çalışır. ÜDM 16,0 milyard ABŞ dolları təşkil edir, hər nəfərə 1 ...
Tacikistan Respublikasının əsas makroiqtisadi göstəriciləri (%, əvvəlki il ilə müqayisədə)
P
13
3
ABS
Argentina
Chili
Chraziliya
Kanada
Meksika
Uruqvay
4
Cenubi Afrika
Cənubi Afrikanın kənd təsərrüfatı
Ərazisi 1,2 milyon kmP2P, əhalisi 43,5 milyon nəfərdir.ÜDM 554,6 milyard ABŞ dolları təşkil edir, hər nəfərə 12 750 ABŞ dolları düşür. Baxmayaraq ki, ÜDM-də kənd təsərrüfatının payı yalnız 4 faiz təşkil edir, iqtisadiyyatın bu sektoru Cənubi Afrika üç...
Dənli bitkilər (qarğıdalı, buğda), müxtəlif meyvə növləri, üzüm, şəkər qamışı əsas kənd təsərrüfatı bitkiləridir. Dənli bitkilərin ümumi yığımı 11,7 milyon ton təşkil edir. Daxili istehlak təxminən 9 milyon, keçici ehtiyatlar 0,5 – 1,4 milyon ton təşk...
Cənubi Afrikanın iri aqrar sektoru mövcuddur və kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracçısıdır. Ölkə üzrə minə yaxın kənd təsərrüfatı kooperativi mövcuddur və son 5 ildə kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracı Cənubi Afrikanın ümumi ixracının 8 faizini təş...
Quraqlıq səbəbindən torpaq yalnız 13,5 faizi məhsul istehsalı üçün istifadə edilə bilər və onun yalnız 3 faizi yüksək potensial torpaq hesab edilir. Cənubi Afrika daha çox şəkər, üzüm, sitrus bitkiləri, şaftalı, şərab, yarpaqlıların meyvələrini ixrac ...
Son illər aqrar sektorda bir sıra islahatlar aparılmışdır, bunlardan torpağın islahatı və kənd təsərrüfatı məhsullarının bazarına dövlət nəzarətinin ləğv edilməsidir. Cənubi Afrika hökuməti səmərəli kənd təsərrüfatı torpaqlarının 30 faizini 2014-cu il...
Xeyli sayda keçi yetişdirilir, bunlardan 75 faizi anqor cinsləridir, onların yunu Qərbdə çox qiymətləndirilir (moxerin dünya istehsalının 50 faizi CAR-ın payına düşür). Keçi yununun qırxımına görə Cənubi Afrika dünyada dördüncü yerdədir. Son illər dəv...
CAR balıq ovuna görə (təxminən ildə 1 milyon ton) Afrikada aparıcı yerdədir.
CAR Cənubi Afrika yaylasının cənub ətrafında yerləşmişdir. İqlimi tropik və subtropikdir. Yanvar ayının orta temperaturu 18 – 27 P0PC, iyulun 7 – 10 P0PC təşkil edir.Yağıntılar sahilyanı ərazilərdə ildə 60 mm, yaylada650 mm, şərq yamaclarında2000 mm-ə...
CAR təsərrüfatın inkişafının yüksək səviyyəsilə sənaye-aqrar ölkəsidir və Afrikanın iqtisadi cəhətdən ən inkişaf etmiş ölkəsidir. ÜDM hər nəfərə 18 750 ABŞ dolları düşür. ÜDM payı: filiz sənayesi 9 faiz, emal sənayesi 23 faiz, kənd təsərrüfatı 5 faiz ...
Hal-hazırda Cənubi Afrika Respublikası üçüncü dünyanın ölkələri arasında çox ümidlər verənbazarlardan biridir.Cənubi Afrika Respublikasının iqtisadiyyatı həm inkişaf etmiş ölkələrə, həm də üçüncü dünya ölkələrinə xas olan sosial-iqtisadi faktorların u...
Cənubi Afrika Respublikası kənd təsərrüfatı məhsulları ilə təkcə özünü tam təmin etmir, həm də kənd təsərrüfatı məhsullarını daim idxal etməyə qadir olan dünyada altı ölkədən biridir. Bununla yanaşı, ölkə ərazisinin yarıdan az hissəsikənd təsərrüfatın...
Kənd təsərrüfatı sektorunun əsas sahələri heyvandarlıq və əkinçilikdir. Şəkər qamışı, dənli bitkilər (qarğıdalı, buğda, arpa, yulaf), paxları bitkilər, tütün və həmçinin meyvələr əsas kənd təsərrüfatı bitkiləridir.
Müxtəlif sitrus bitkiləri və meyvələri – üzüm, alma, armud, şaftalı, banan, ananas sahilyanı zolağın müxtəlif yerlərində yetişdirirlər. Şəkər və meyvələr çox geniş çeşiddə ixrac edilir.
CAR-nın əsas heyvandarlıq sahəsi yun istiqamətli qoyunçuluqdur. Bu istiqamət ölkənin ixracında əhəmiyyətli rol oynayır. CAR yun qırxımına görə dünyada aparıcı yerlərdən birindədir. Mal-qaranın ümumisayı 13,5 milyon təşkil edir. ölkədə 570 min ton ət m...
Dövlətin kənd təsərrüfatı sektorunun inkişaf məsələlərinə xüsusi münasibəti ilk növbədə dövlət tərəfindən təyin edilmiş vergi və ixrac güzəştlərində və kənd təsərrüfatına dotasiyalarla ifadə edilir.
CAR-da şirin su ilə təminatda problemlər mövcuddur. Onun ehtiyatları azdır, şirin suya olan tələbat hər il daha da artır. Bütün bunlara baxmayaraq CAR-da kənd təsərrüfatı inkişaf etməyə davam edir. Ölkənin ərazisinin böyük hissəsində quraqlıq iqlimi h...
CAR-da şərabçılığın üç zonası seçilir. Şimal-Qərb və Şərq sahiləri yaxşı şərabların mənbəyi hesab olunmur, cünki bu zonalar çox isti və quraqlıq iqlimə malikdir. CAR-ın Cənub-Qərbi isə şərabçılıq üçün çox əlverişlidir.
Ət-süd istehsalı şimal və şərq əyalətlərində, həmçinin cənub hissənin daxili rayonlarında cəmləşmişdir, Şimalda və Şərqdə ət yönümlü cinslər yayılmışdır. Şimali və Şərqi Keypin, Azad Dövlətin və Mpumalanqanın ərazilərində qoyunçuluq inkişaf etmişdir. ...
Burada çoxlu sayda keçi yetişdirirlər, 75 faizini anqor cinsləri təşkil edir. Onların yunu Qərbdə çox dəyərləndirilir (moxerin dünya istehsalının 50 faizi CAR-nın apyına düşür). Digər daha çox yayılmış cins – bur keçisidir, onu əsasən ət istehsalı üçü...
İribuynuzlu mal-qaranın yetişdirilməsi və qoyunçuluq kimi əsasən ekstensiv yarımsahələrlə müqayisədə quşçuluq və donuzçuluq daha intensiv xarakter daşıyır və xüsusilə iri şəhərlər ətrafında yerləşən fermalarda yayılmışdır.
Ərazisi 1,2 milyon kmP2P, əhalisi 43,5 milyon nəfərdir, 1 kmP2P-ə 35,5 nəfər düşür. Kənd təsərrüfatı ÜDM-in 4 faizini, emal sənayesi isə 20 faizini təşkil edir. Sahədə 1,0 milyondan çox insan çalışır. Əkinçilik ümumi ərazinin 22 faizini tutur, lakin o...
