Kitab Elxan muellim indd

Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri
62
www.elkhan-suleymanov.az
kı dövrdə doğum kəskin surətdə aşağı düşmüş və təbii artım 
hər  1000  nəfərə  görə  həddən  çox  azalmışdır.  Bu  azalma  (hər 
1000 nəfərə görə) rayonların hamısında 11,2-22,6 nəfər arasın-
da  olmuşdur.  Göstərilən  illərdə  Cəbrayıl,  Qubadlı,  Zəngilan 
və Ağdam rayonları əhalisinin məskunlaşdıqları yeni yerlərdə 
təbii  artım  16,9-22,6  nəfər  arasında  olmuşdur.  İşğal  olunmuş 
rayonların  hamısında  demoqrafik  göstəricilər  orta  respublika 
səviyyəsindən aşağı olmuşdur. Sosial və iqtisadi şəraitin həddən 
artıq ağır olması, dağ və dağətəyi zonaların yaşayış şəraitinin 
düzən yerlərdəki isti iqliminə uyğunsuzluğu, Ermənistanın si-
lahlı təcavüzü, təcavüzkarların mülki əhaliyə qarşı qeyri-insa-
ni davranışı, işgəncələrin verilməsi və etnik təmizləmə siyasəti 
nəticəsində insanların şok vəziyyətinə düşməsi, uzunmüddətli 
psixoloji gərginlik durumunda olması və s. işğal olunmuş ra-
yonlarda  əhalinin  təbii  artımının  aşağı  düşməsinin  başlıca 
səbəbləri olmuşdur. 
Qaçqın və köçkünlərin ən ağrılı problemlərindən biri də on-
ların  işlə  təmin  olunması  ilə  bağlı  çətinliklərdir.  Azərbaycan 
Respublikası  Qaçqınların  və  Məcburi  Köçkünlərin  İşləri 
üzrə  Dövlət  Komitəsinin  verdiyi  məlumata  görə  1999-cu  ildə 
301359 nəfər əmək qabiliyyətli  qaçqın və məcburi köçkün  ol-
muşdur, onların 196380 nəfəri yaxud ümumi əmək ehtiyatları-
nın 65,2%-i işsiz qalmışdır. 1999-cu ilə olan məlumata əsasən, 
məcburi köçkünlərin 74 min nəfəri lazımi şəraiti olmayan ça-
dır şəhərciklərində, 99 min nəfəri quraşdırılmış evlərdən ibarət 
qəsəbələrdə,  17,5  min  nəfəri  ictimai  binalarda,  məktəblərdə, 
uşaq  bağçalarında  və  yataqxanalarda,  20,2  min  nəfəri  qohum 
evlərində, qalanları zəbt olunmuş mənzillərdə, yarımçıq qalmış 
tikililərdə, fermalarda, yük vaqonlarında və sadəcə olaraq, yol 
kənarlarında məskunlaşmışlar. Heç bir normal istilik, elektrik 
enerji  təchizatı,  sanitar-gigiyena  şəraiti  olmayan  belə  qaçqın 
məskənlərində doğulan uşaqların, onların valideynlərinin sağ-
lamlığı təhlükə altında qalır.
Beləliklə,  Ermənistanın  təcavüzü  nəticəsində  1  milyondan 
artıq  Azərbaycan  vətəndaşının  qaçqın  və  məcburi  köçkünə 

---