Qaldirgʻochlar — sayroqi chumchuqsimonlar oilasi. Uz. 10— 23 sm. Qanotlari uzun va ingichka; uzoq va tez (27,5 m/sek. gacha) uchishga moslashgan. Deyarli faqat hasharotlar bilan oziqlanadi. Oyoqlari kalta, yerda yaxshi yurolmaydi. Shuning uchun yerga faqat in qurish davrida material yigʻish uchun qoʻnadi; oʻljasini havoda tutadi; suv ustida past uchib, suv ichadi va choʻmiladi. Qning 20 urugʻi va 79 turi maʼlum. Arktika va Antarktidadan tashqari barcha hududlarda tarqalgan. Oʻzbekistonda 4 uruqqa mansub 6 turi (shahar qaldirgʻochi, togʻ qaldirgʻochi, qirgʻoq qaldirgʻochi, kichik qaldirgʻoch, tuyaqaldirgʻoch, qishloq qaldirgʻochi) uchraydi. Qishloq qaddirgʻochi respublikamizdagi barcha shahar va qishloqlarda binolarning shifti ostidagi toʻsinlarga va devoriga yarimsharsimon uya quradi. Bunda soʻlak bilan aralashtirilgan loydan foydalanadi. Uyasiga 2—7 taga yaqin tuxum qoʻyib, urgʻochisi va erkagi navbat bilan bosadi. Q. qon soʻruvchi hasharotlarni qirib, katta foyda keltiradi.
Qushlar
Ko'chib yurish vaqtini tanlashga ta'sir qiluvchi asosiy fiziologik omil - bu kunduzgi soat davomiyligining o'zgarishi. Bu o'zgarishlar qushlar organizmidagi gormonal o'zgarishlar bilan bog'liq.Ko'chib o'tishdan oldin, ko'plab qushlar "migratsion tashvish" deb nomlangan katta faollikni va yog 'to'planishi kabi fiziologik o'zgarishlarni namoyish etadilar.
Qushlar-issiq qonli mavjudotlar. Ularning tana harorati qirq bir daraja. Shu tufayli ular sovuq kunlarda o'zlarini yaxshi his qilardilar. Nega qushlar uchib ketishadi? Qushlar qishda qololmaydi, chunki sovuq mavsumda ularga oziq -ovqat olish deyarli mumkin emas. Ba'zilar sovuq havo tufayli uchib ketishadi. Ko'pchilik odamlarni saqlab qolish uchun ular issiqroq hududlarga ko'chib o'tishadi.
Qushlarning migratsiyasi
Qushlarning migratsiya yo'llari ko'plab segmentlardan iborat bo'lib, ular orasida qushlar dam olishadi va ovqat izlaydilar. Migratsiyalarning vaqti o'zgaruvchan bo'lib, ularning traektoriyasi yildan yilga va mavsumdan mavsumga o'zgarishi mumkin. Xuddi shu individ turli yillarda turli yo‘llar bilan ko‘chishi mumkin, ayrim yillarda esa umuman ko‘chib o‘tmaydi [8]. Arktikadan Antarktikaga mavsumiy ravishda ko'chib o'tadigan Arktika qushlari migratsiya masofasi bo'yicha mutlaq chempion hisoblanib, yiliga 70-90 ming km masofani bosib o'tadi. Dunyodagi eng uzun migratsiyalardan biri - 26 ming km gacha - dumaloq burunli falaroplar tomonidan amalga oshiriladi. Ko'pgina yirik qushlar ko'pincha 12 dan 20 gacha qushlardan iborat V shaklidagi xanjar kabi geometrik muntazam naqshlarda joylashtirilgan suruvlarda ko'chib o'tadilar. Ushbu tartibga solish ularga parvozning energiya xarajatlarini kamaytirishga yordam beradi.
