Ko`k yo`tal

KO`K YO`TAL


KO`K Yo`TAL - o`tkir yuqumli kasallik bo`lib, xavo – tomchi yo`li orqali yuqadi. Qo`zg`atuvchisi V. Pertussis bo`lib, kasallik tsiklik cho`zilib kechadi va o`ziga xos tutqanoqli, xurujsimon yo`tal kuzatiladi.


ETIOLOGIYaSI. Ko`k yo`tal va ko`kyo`talga o`xshash kasalliklar 2 xil qo`zg`atuvchi tomonidan chaqiriladi. V. pertussis va parapertussis. V. pertussis birinchi bo`lib 1901 – 1906 yillarda Frantsiyada J.Bordell va O. Jendon tomonidan topilgan. U grammanfiy tayoqcha bo`lib, nozik qobiq bilan o`ralgan, xarakatsiz aerobdir.


EPIDEMIOLOGIYaSI. Kasallik manbai bemor odam bo`lib, u yashirin davrning oxirgi kunlarida yuqumli xisoblanadi va eng yuqori yuqumlilik darajasi kasallikning boshlang`ich va avj olgan davrida kuzatiladi. Yuqish darajasi yo`tal soniga bolik. Kukyutalga beriluvchanlik juda yukori bulib, bola tugilganidan keyinok kasallanishi mumkin. Yukumlilik darajasi 07 – 08. kasallikdan keyin turgun, mustaxkam immunitet koladi. Faol emlash kasallikning sonini ancha kiskartirdi.


PATOGENEZI. Kasallik klinikasida asosiy e’tibor uziga xos xurujli yutalga karatilgan bulib, yutal sanoksiz, yurak – tomir va asab tizimi faoliyatining buzilishiga olib keladi. Bunda kuzgatuvchi toksinini afferent asab tolalariga ta’sir kilib, nafas olish markazini kitiklaydi. U yerda kuzgalish uchogi xosil buladi. Shillik kavatlarga urnashgan kuzgatuvchi u yerda kon kuyilishlariga, epiteliy nekroziga olib keladi va kuplab toksin chikaradi. Bu paytda oddiy yutal kuzatiladi.
Mikrob bir necha xil toksin ajratadi: filamentoz gemagglyutinin, kukyutal toksini, linonolisaxarid, termolabil toksin, traxsal tsitotoksin, adenilattsiklaza va boshkalar. Asosiy urinni kukyutal toksini (KT) tutadi.
Kon – tomir tizimidagi uzgarishlar terining okarishi, akrotsianoz, shishli va gemorragik sindrom, kon bosimining ishishiga olib keladi. Entsefalitik uzgarishlar diskulyator buzilishlar va xujayra ichi metabolizmi buzilishi bilan ifodalanadi.