Kokand University

\nYi t = ^ \ n X it + (Vi t - U itl
Bu yerda, 
Yit
- modelning chiqish parametri, 
i
korxonaning 
t 
davridagi operatsion faoliyatining moliyaviy natijasi; 
p
- noma'lum 
parametrlar vektori; 
X it
- 
t
davridagi 
i
korxona uchun deterministik 
o'zgaruvchilar modeli vektori; 
Vit
- statistik xatolik; 
U it
- yashirin
tabiatdagi boshqariladigan o'zgaruvchilar vektorining ta'sirini aks 
ettiruvchi samaradorlikning tarkibiy qismi.
Deterministik o'zgaruvchilar modelining vektorlari to'plamiga 
qarab, stokastik foyda funksiyasining ikkita variantidan foydalanish 
mumkin - standart va muqobil. Standart foyda funksiyasi uchun bozorlar 
mukammal raqobatbardosh va narxlar qat'iy belgilangan deb taxmin 
qilinadi. Shuning uchun deterministik ta'sir omillari vektori resurslarning 
narxlari (modelning kirish parametrlari) bilan shakllanadi, korxonalar 
ishlab chiqarish parametri - operatsion foyda hajmiga faqat resurslardan 
foydalanish hajmi va hajmining o'zgarishi orqali ta'sir qiladi. ishlab 
chiqarish. Muqobil foyda funksiyasi ishlab chiqarish parametrlari (sotish 
hajmi) va kirish parametrlarining narxi (resurslar narxi) ko'rsatilganligini 
nazarda tutadi. Foydani maksimallashtirish chiqish parametrlari narxining 
va kirish parametrlari sonining o'zgarishi bilan bog'liq36.
Malayziya korxonalari samaradorligini stoxastik tahlil qilish uchun 
deterministik model parametrlarining kirish vektorining ikkita varianti 
shakllantirildi. Modelni qurishning birinchi varianti resurslardan 
foydalanishning miqdoriy ko'rsatkichlari asosida tahlil qilishni o'z ichiga 
oladi, ikkinchi variant esa resurslar narxiga asoslanadi. Shunday qilib, 
birinchi model uchun vektor kiritish parametrlarining tarkibiy tarkibi 
korxonada turli xil resurslardan foydalanish hajmlari ko'rsatkichlarini o'z 
ichiga oladi:
С
-
i
- joriy aktivlar hajmi, ming $;
C
2
- aylanma aktivlar hajmi, ming $;
C
3
- korxonadagi xodimlar soni, kishilar.
Muqobil model uchun vektor kiritish parametrlarining tarkibiy 
tarkibi ishlab chiqarish jarayonida ishlatiladigan resurslarning xarajatlar 
ifodasini o'z ichiga oladi:
C
-
i*
- moddiy xarajatlar, ming $;
LR = 2(lL +
Bu yerda: 
lL, ls
- mos ravishda uzun va qisqa modellar ehtimolining 
logarifmik funksiyasining qiymati. Maksimal ehtimollik mezonining
35 References Battese, G., & Coelli, T. (1995). Model for technical inefficiency effects in a stochastic 
frontier production function for panel data. Emperical Economics, 20, 325-332.
2. Malayziya korxonalarining kirish ma'lumotlarini shakllantirish va 
ularni normallashtirish;
3. Maksimal asoslilikning statistik mezonidan foydalangan holda 
modelning funksional shakli va tasodifiy komponentlar taqsimoti turini 
tanlash orqali model spetsifikatsiyasi;
4. Ma'lum dasturiy ta'minotidan foydalanish asosida model 
parametrlari va samaradorlik omillarini hisoblash;
5. Korxonalar faoliyati samaradorligini stoxastik tahlil natijalarini 
sifatli talqin qilish
Stokastik samaradorlik tahlilini o'tkazish uchun ikkita asosiy 
yondashuvdan foydalanish mumkin: ishlab chiqarish funksiyasini baholash 
yoki foyda funksiyasi asosida samaradorlik tahlili. Ushbu tadqiqotda biz 
ikkinchi yondashuvdan foydalandik va modelning maqsadli funksiyasi 
sifatida kompaniyaning operatsion foydasini tanladik. Bu bizga investitsiya 
va moliyaviy faoliyatning ta'sirini hisobga olmagan holda korxona 
tomonidan qilingan xarajatlar hajmi va mahsulot ishlab chiqarish va 
sotishdan olingan moliyaviy natija o'rtasidagi bog'liqlikni to'g'ridan-to'g'ri 
ko'rsatishga imkon berdi.
Korxona foydasining stokastik funksiyasini quyidagicha ifodalash 
mumkin: